Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rozważanicośćświataiswojepragnienieucieczki,twierdząc,że„ci,którzysię
zfilozofiązetknęli,jaknależy,niczyminnymsięniezajmująjaktylkotym,
żebyumrzećinieżyć”58.OstatniesłowawypowiedzianeprzezSokratesa
powypiciutruciznybrzmiały:„Kritonie,myśmywinnikogutaAsklepiosowi.
Oddajcieżgoaniezapomnijcie!”59.Możnatorozumiećjakoprośbę,
bypodziękowaćAsklepiosowi,bogumedycynyzauleczenieSokratesa
zchorobyżycia–wykupienieprzezśmierć60.Wedletegoujęciaosoba,która
znalazłasięwsytuacjizawieszeniamiędzytwórczościąliterackąaśmiertelnie
groźnąrzeczywistością,nieżyjewstałymnapięciumiędzytymidwoma
biegunami,gdyżtenświatprzestałbyćjużdlaniejważny.Wzwiązkuztymjak
osoba,dlaktórejświatzupełniestraciłznaczenie,mogłabypoświęcićcałyswój
czasienergięnadziałalnośćtwórczą,będącąztegoświata?Abyodpowiedzieć
natopytanie,sięgnijmydomyśliżydowskiegofilozofaikrytykaliterackiego
JehudyLejbaSchwarcmana(1866–1938),znanegopodpseudonimemLew
Szestow.
Szestowstworzyłrozbudowanąkoncepcjęfilozofiirozpaczy61,wktórej
podstawowymdoświadczeniemjestutratapewnościiwkonsekwencjibrakjej
znaczeniadlaludzkiejegzystencjituiteraz62.Wostatecznymrozrachunku
filozofiainaukawiodączłowiekawślepy,pozbawionywszelkiegosensu
zaułek;„marnośćnadmarnościami–wszystkomarność”63.Nierozpaczjednak
maostatniesłowowkoncepcjiSzestowa.Rozpaczizakwestionowanie
wszelkiegosensusąoznakamiczegoś,coprzekraczazarównobezsilność,jak
iwiedzę.
WedługSzestowadoświadczeniezwątpieniainajgłębszejniepewnościjest
świadomymdoświadczeniem„wiary”.Drogaczłowiekawierzącegowiedzie
zgłębinrozpaczyiztychgłębinwołaondoBoga:„Zgłębokościwołam
doCiebie,Panie”64.Wołazaś:„Bożemój,Bożemój,czemuśmnie
opuścił…?”65.Wiaratoniejestpoczucieukojenia,leczzmaganiesięzgoryczą
imrokiemwduszy:„MówiędoBoga:MojaSkało,czemuzapominaszomnie?
Czemuchodzęsmutny?”66.Jednostkauświadamiasobie,żetoczybezustanną
walkęzrozumemilogiką,z„prawdą”,którąsamasobienarzuciła;tawalka
jeststanemwiary.SłowazamykająceostatniąpracęSzestowa,
Ateny
iJerozolima
,brzmią:„Filozofianiejest
Besinnung
,filozofiajestwalką.Iwalce
tejniebędziekońca.KrólestwoBoże,jakpowiedziano,zdobywasięsiłą”67.
Podobniejakświadomośćrozpaczy,którajestpunktemwyjścia
doświadczeniareligijnego,takiświadomośćśmierciodgrywawmyśli
Szestowacentralnąrolę.Tylkoświadomośćśmiercimożesprawić,żeczłowiek
otrząśniesięzezłudnegozauroczeniawiedząiprawdąnaukową68.„Filozofia
[Szestowa]próbujeprzekonaćczłowieka,bystawiłczołapotwornościswojej
egzystencjihistorycznej,niepróbowałuniknąćprawdziwegożyciawrozpaczy,
zaakceptowałkoszmarnąrzeczywistośćtego,żejestśmiertelnyiże
egzystencja,którączekanieuniknionykres,jestpozbawionaznaczenia.
Wszystkotomamuuświadomićtęsiłęduchową,jakąjestwiara,poprowadzić
godoBoga,którynietylkonadajegożyciupierwotnysens,alei[obdarzygo]
wolnością”69.Śmierćumożliwiaczłowiekowidoświadczeniekońca,
aostateczniebezsensunaturyijegowłasnegożycia,orazprzypomina
muojegoskończoności,byniezostałonpochłoniętyprzezświatwytworzony,
pozbawionysensuiznaczenia70.Lękprzedśmierciąkruszyszaleńcze
złudzenie,żeegzystujemyjakoniezależnyiodrębnybyt.Możliwośćwiary
rozwijasięwłaśniewobliczuśmieci.
ChasydzkimyślicielHilelCajtlin,któryznałrabinaSzapiręinawetnapisał
entuzjastycznąrecenzjęksiążki„Obowiązkiucznia”71,jesautoremeseju
