Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ChaimZilberszlag,Jeruszalaim:WaadChasideiPiaseczna–Grodzisk,1994,s.28;polemikaztezą
zob.DanielReiser,Wstęp[w:]Szapira,
Deraszotmi-szenotha-zaam
…,t.1,s.15–16.
14Zob.Szapira,
Derechha-melech
…,Zurych,luty–marzec1920,t.6–7,s.1–3(podpisSzapiry
ibidem
,s.3).Ponowniepojawiasięw
KoweszHistadrutiszelAgudatIsrael,5672–5683
,Wiena:
Liszkatha-MerkazszelAgudatIsraelha-Olamit,1923,s.24–32(podpisSzapiry
ibidem
,s.29).
15ChaimFrankel,DawidChaimZilberszlag,Wstęp[w:]
Zikaronkodesz
…,s.15–20;Reiser,Wstęp
[w:]Szapira,
Deraszotmi-szenotha-zaam
…,t.1,s.25–26.
16Zob.Polen,
TheHolyFire
…,s.12.JegoszwagierkaChanaHopsztajn,córkaJerachmiela
MoszegoHopsztajna,wyemigrowaławlatachdwudziestychdoPalestyny(wtedybyłotobrytyjskie
terytoriummandatowe)izostałajednązzałożycielekKefarChasidim.Pionierkareligijno-
syjonistyczna,uczestniczyławobroniewsi,jeździłakonno,walczyłaprzeciwarabskimpowstańcom
wczasierewolucji1936–1939.Oilewiem,niewyszłazamąż.Nakrótkoprzedwybuchemdrugiej
wojnyświatowejiinwazjiNiemiecnaPolskęprzyjechaładoWarszawyodwiedzićkrewnych
izatrzymałasięwdomuSzapiry.Historycyniezainteresowalisiędotychczasniezwykłąpionierką,
którejżyciezakończyłosiętragicznie.Jejdziennikorazlistyzawierająceobszernymateriał,
wystarczającynaznakomitąksiążkębiograficzną,spoczywająwarchiwumKefarChasidim
zarządzanymprzezShulęBamberger.
17Bein,„Znotatnikadziennikarzachasydzkiego”…,s.34.
18Polen,
TheHolyFire
…,s.7;zawydawanymwjidysznowojorskimczasopismem„Forwerts”z30
III1940r.
19Zob.omówieniedyskusjiw:CwiLeszem[ZviLeshem],„Międzymesjanizmem
aprorokowaniem.Chasydyzmwedługpiaseczyńskiegorebego”[wjęz.hebrajskim],rozprawa
doktorska,UniwersytetBar-Ilana,2008,s.4,przypis11.
20CwiLeszemdatujejejwydaniena1920i1928r.(
ibidem
,s.5,przypis15).
21Kopia
Bnejmachszawatowa
znajdujesięwNowymJorkuwTheChabadLibrary(MS1192:27);
jesttodrukowanakopiaznotatkaminaniesionymiręcznienamarginesachiwtekście.Niektóre
notatkisporządzonedrukowanymiliterami,innekursywą.Innakopia,podpisanaprzezSzapirę
iopatrzonazakazempowielaniabezjegozgody,jestwposiadaniurabinaAwrahamaHamerawBnei
Brak.Szapiropodarowałkopięjegoojcu,którybyłjednymzjegogłównychuczniówijednym
zpierwszychkopistówjegokazań.
22KalonimusKelmanSzapiro,
Derasza
,Warszawa:Chewrejha-Kehilaha-Iwritbe-Piaseczna,1936.
23
Hachszaratha-awrechim
,
Mawoha-szearim
i
Cawwe-zerus
zostałyprzetłumaczonenajęzyk
polski(
ArchiwumRingelbluma.KonspiracyjneArchiwumGettaWarszawy
,t.25…).Polskiprzekład
„Kazańzlatszału”,sporządzonyprzezReginęGromacką,ukażesięw:
ArchiwumRingelbluma.
KonspiracyjneArchiwumGettaWarszawy
,t.36(wprzygotowaniu).
24ZlistudorabinaAbrahamaMoszegoGribsztajnawiadomo,żew1939r.książka
Hachszaratha-
awrechim
zostaławysłanadowydawców,alezapewnewskutekinwazjiniemieckiejniezostała
opublikowana(ArchiwumŻydowskiegoInstytutuHistorycznego[dalejAŻIH],ARGII16[Ring.II/432],
mfŻIH-806,KalonimusSzapiro,rabinzPiaseczna,dorabinaAbrahamaMoszegoGribsztajnazŁodzi,
s.4).Rękopisskładasięzoprawionychrazem
Hachszaratha-awrechim
i
Mawoha-szearim
,można
więcprzyjąć,żeSzapirowysłałjewtejformiedoopublikowania.
25KalonimusKelmiszSzapira,
Szeloszderaszot
,TelAwiw:MerkazChasideiKoźnic,1985;
idem
,
Derechha-melech
….Niewszystkiekazaniamajątensamcharakter.Niektórezostałyspisane
przezSzapirę,podczasgdyinnesporządzonymprzezstudentówstreszczeniem;por.mojewnioski
zanalizyprocesuredakcjitychkazańwReiser,Wstęp[w:]Szapira,
Deraszotmi-szenotha-
zaam
…,t.1,s.26–53.
26MendelPiekarz,„OstatnichasydzkidokumentliterackinapisanywPolsce.Naukipiaseczyńskigo
rebegowgetciewarszawskim”[wjęz.hebrajskim],Jeruszalaim:Jadwa-Szem,1979.Doznaczących
dziełnależą:RabbiYissacharShlomoTeichtal,
EimHabanimSemeichah:onEretzYisrael,
Redemption,andUnity
,tłum.MosheLichtman,Israel:KolMevaserPublishers,2000[wyd.
1Budapeszt1943]);RabbiEphraimOshry,
ResponsafromtheHolocaust
,tłum.Y
.Leiman,wyd.
popr.,NewYork:JudaicaPress,2001.Inneprzykładyortodoksyjnegopiśmiennictwazczasów
Zagładyzob.Farbstein,
HiddeninThunder
…;„Liściegoryczy
.Dzienniki,responsyiteologiapodczas
Zagłady:pismarabinaJehoszuiMoszegoAaronsona”[wjęz.hebrajskim],oprac.EstherFarbstein,
Jeruszalaim:Mosadha-RawKuk,2014;
WrestlingwithGod:JewishTheologicalResponsesduringand
aftertheHolocaust
,red.StevenT.Katz,ShlomoBiderman,GershonGreenberg,Oxford:Oxford
UniversityPress,2007.Nieumniejszającwartościtychprac,należyzauważyć,że
Eimha-banim
semeicha
wprzeważającejczęścipowstałanaWęgrzechprzedinwazjąnazistównatenkraj,
natomiast
ResponsafromtheHolocaust
zostałyzredagowanepoZagładzieidotyczągłównie
zagadnieńhalachicznych,aniefilozoficznych.„Kazaniazlatszału”,pisanewokresiepotwornego
cierpienia,unikatowymdziełempoświęconymwcałościproblemowicierpieniaizgryzoty.
27Potwierdzenie,żekazaniatebyływygłaszanewszabat,anastępnieodtwarzaneispisywane
zpamięci,znajdujemywtreścisamychkazań,por.np.kazanie
Szabatszuwa
5702:„Powiedzieliśmy
wświętyszabat[na]
kidusz
”;„Teraz,kiedyjużjespisałem,mogędodać,żeinniludzierównież