Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Chrzanowska,Zaniedbaneobszaryedukacjipomiędzypedagogikąapedagogikąspecjalną,Kraków2009
ISBN:978-83-7587-297-5,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2009.
26Szkołaikształcenieogólnejakowyzwaniewspółczesności
Poszukującinnegopolarozróżnienia,możnasięodnieśćdointencji,podstawy
dokonaniaokreślonegowyboru,podjęciadanejdecyzji.Wprzypadkumargi-
nalizacjiprawdopodobnajestsytuacja,wktórejosobanieuczestniczywżyciu
społecznymzwyboru.Przyczynytegonieuczestnictwamogąbyćbardzoróżne,
np.światopoglądowe,moralne,wyznaniowe,kontestacyjne.Inaczejjestwówczas,
gdynieuczestniczeniejestnietylekwestiąwyboru,ileprzymusu.Osobaniedecy-
dujeoswoimlosie,niebierzesiępoduwagęjejpreferencjialboteżwprzekonaniu
podejmującychzaniądecyzjeniemogąbyćoneuwzględniane.Ztakąsytuacją
mamydoczynieniam.in.wprzypadkugłębokiejniepełnosprawności,kiedybra-
kujemożliwościporozumieniaiwyrażeniawtensposóbwoli.Wtedytrafniejszym
określeniemdlaspołecznejroliczłowiekabyłobyuznaniejejbraku,zatemzpunktu
widzeniainteresuspołecznego,uznaćbygonależało/możnazawykluczonego.
Jeszczeinaczejmożnaodczytywaćpojęciawówczas,gdywyjdziesięwanalizie
pozauwarunkowaniaendogenne.Wykluczenieodbieranejakoniezdolnośćdo
uczestnictwa,sugeruje,żejestononiezawinionei/lubniedobrowolne.Zwykle
równieżpowodynieuczestniczeniaznajdująsiępozakontroląjednostki.Kolejna
trudnośćdefinicyjnawiążesięzpojęciamitworzącymidefinicjęwykluczenia
„niezdolność”i„niemożność”.Należyodróżnićniezdolnośćdouczestnictwaod
niemożności.Niezdolnośćzwyklepociągazasobąniemożność.Jednakniemożność
niezawszemusiwynikaćzniezdolności.Wdefinicjiwykluczeniauwzględniającej
kryteriumuczestnictwaznaczeniemanietyleniezdolnośćdouczestniczeniaczy
niemożność,ilesamjegobrak.Mamyzatemdwiesytuacjeprowadzącedobraku
uczestnictwa:wybór„mogę,aleniemuszę”orazkonieczność„chcę,alenie
mogę”.Mówiącowykluczeniuwkategoriachproblemuspołecznego,istotnejest
skoncentrowaniesięnakategoriiniedobrowolnegonieuczestnictwawynikającego
zbrakumożliwościiniezdolności.Wtymkontekściedobrowolnenieuczestni-
ctwonależałobyokreślićmianemautomarginalizacjilubsamowykluczenia.Tym
samym„marginalizacjaspołeczna”jawisięjakopojęcieszerszeniż„społeczne
wykluczenie”.
Zproblememwykluczeniamamydoczynienianietylkowkontekście
uczestnictwawżyciuspołecznym,lecztakżewwarunkachdostępnościdodóbr
izasobówspołecznych.Wtymprzypadkutrzebarozważyćefektwykluczenia
wpostacideprywacjipotrzeb.Jestjeszczewykluczenie,uktóregopodstawleży
kwestiaprawspołecznych.Mamyznimdoczynieniawówczas,gdyspotykamy
sięzichniepełnymzakresempodmiotowymiprzedmiotowym,nieskutecznąich
realizacją(wzakresieobowiązującychjużpraw)orazprzeszkodamiwpoprawie
sytuacjiwtymwzględzie.Tutajwykluczenianiemożnatraktowaćjakoniezdolności
douczestnictwaczyjegobraku,alenależyjepojmowaćjakobrakwarunkówto
uczestnictwoumożliwiających.Prawaspołeczne,zarównoosobiste,jakipolityczne,