Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zdrowiejakoprzedmiotdyskursuwpedagogice
21
nomenuzdrowiaodwołujęsięprzytymdopodejściasystemowego,wktó-
rymbadanezjawiskasątraktowanekompleksowowswoichwewnętrznych
izewnętrznychzależnościach(por.Duraj-Nowakowa,1992,s.57;Habr,Ve-
prek,1976,s.12).
Zateoretycznąpodstawęrozumieniazdrowiaprzyjmujęantymechani-
stycznąkoncepcjęsystemowegoujmowaniaistotżywych,którejniekwestio-
nowanymtwórcąiliderembyłLudwigvonBertalanfy,autorteoriiorgani-
zmowejwbiologiiopisanejwfundamentalnymdzieleTeoretischeBiologie
(1932)orazogólnejteoriisystemów,którąwyłożyłwroku1968wGeneral
SystemTeory.Foundations,Development,Applications.Podstawowymele-
mentemjegoteoriibyłpostulatantymechanistycznegoiantyredukcjoni-
stycznegotraktowaniaorganizmówżywychjakozorganizowanychdyna-
micznychcałości.JaktwierdziłBertalanfy,norganizmyniesąmaszynami”
,
ponieważnzmechanizowanyorganizmniebyłbyzdolnydoreagowaniana
nieustanniezmieniającesięwarunkiwświeciezewnętrznym”(1984,s.252).
Głoszonaprzezniegoideacałościowościorganizmówżywychoznaczała,że
poszczególneichczęściiprocesypozostająwewzajemnejinterakcji,azatem
możnajeokreślićjedynienadrodzepoznaniaichmiejscawcałości.Waż-
nymelementemteoriiBertalanfy’egobyłakoncepcjaorganizmużywego
jakosystemuotwartegopozostającegowstanie(quasi)-stabilności,wktó-
rymmateriaienergiawsposóbciągłykrążymiędzynimaotaczającymgo
środowiskiem.Takimodelsystemuotwartegoprzeciwstawiłmechanistycz-
nejkoncepcjiprzyrodysprowadzającejzdarzeniadoliniowychłańcuchów
przyczynowych(tamże,s.156,190).
Nakanwieideiholizmuimyśleniasystemowegowypracowanezostały
nagruncienaukspołecznychbiopsychospołecznemodelezdrowia-mo-
delsocjomedyczny,socjoekologicznyiholistyczno-funkcjonalny-których
założeniawnosząbezcennywkładdoteoretycznychpodstawjegopromocji
orazedukacjizdrowotnej.
Podstawowezałożeniemodeluholistyczno-funkcjonalnegomówi,żeor-
ganizmczłowiekastanowiintegralną,systemowouorganizowanącałość
podlegającązasadomregulacjiisamoregulacji,powiązanąsystemowoze
środowiskiem.Zdrowiejestturozumianejakoprocesadaptacjizmierzający
dozachowaniadynamicznejrównowagimiędzywymaganiamiorganizmu
awpływamiśrodowiska,któregoefektjestfunkcjątkwiącychwczłowieku
ijegootoczeniuzasobówideficytów(Heszen,Sęk,2007,s.63-64).Zdrowie
ichorobaniesązatemtraktowaneopozycyjnie,aleopisywaneprzezokreś-
lenieichpozycjinajednowymiarowymkontinuumzdrowie-choroba
(Antonovsky,1995).ModeltendobrzeilustrujedefinicjazdrowiaJuliana
Blicharskiego,zgodniezktórąjestto
(...)samosterującyprocesutrzymywaniarównowagimiędzyzjawiskamipo-
wstawania(anaboliza)irozkładu(kataboliza)-wpłaszczyźniesomatycznej,
