Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
τὸὅσłoν,τὰὅσłα
53
lęk”
,ucześćprzedbóstwem”
,uwstydzićsię”42orazutworzonyodtegoczasowni-
karzeczownikTὸσέęIg-ubojaźńboża”
,uobawa”
,ulękreligijny”
,uuszanowa-
nie”
,ucześć”
.PodobniejakBriutZaidmanstoimynastanowisku43,żesłowate
miałydlaGrekówzwiązekztym,couznawalizapobożnenadługoprzedtym,
nimwjęzykugreckimpojawiłysiępojęciaabstrakcyjneoznaczającepoboż-
ność,czylieusebeia,hosiotes.Cowięcej,jesteśmyprzekonani,żetwórcyepoki
archaicznejposługiwalisięjeszczeinnymiokreśleniami,przyktórychwyrażali
to,cobyłoniezgodnezhosićithemis;frazaσχέTALIἔlγIoznaczałauczyny
szpetne”
,uhańbiące”
,aprzymiotnikKIKόVuto,cozłe,zło”
.Szpetneczynywy-
woływałygniewbogów,azwłaszczaZeusa,którykarzączłoczyńców,doprowa-
dzałdozgubyniejednokrotnienietylkoichsamych,aleteżcałąspołeczność,
doktórejprzynależeli.Człowieknieprzestrzegającyświętych,niepisanych
prawGrekówbyłuznawanyzabezbożnikaἀσεęήg,δUσσεęήg,ἀVόσLOg
lubczłowiekanajpodlejszegozpodłych,uzłegodoszpikukości”
,najgorszego
-KάKLσTOg.
2.TὸὅσLOV,TdὅσLI
Naprzełomieokresuarchaicznegoiklasycznegopodobneznaczeniejak
themisihosićmiałyrównieżformyrzeczownikoweutworzoneodprzymiotnika
ὅσLOg(hosios)upobożny”-TὸὅσLOV(hosion),TdὅσLI(hosia)uto,cogo-
dziwe,tocopobożne,to,cozgodneznormamireligijnymi”
.Otym,żeformy
rzeczownikowe:thesmis,hosić,hosion,hosiaposiadałydlaGrekówwokresie
klasycznymsynonimiczneznaczeniazaświadczajązarównotekstyliterackie,
jakizachowaneinskrypcje.RzeczownikiὅσLOV/ὁσ.I,analogiczniejakpra-
stareformyrzeczownikowethemisihosić,obejmowałypodobnenakazypłyną-
cezniepisanychprawokreślanychjakoagrapha,koinosnomos:należyokazywać
cześćiszacunekbogom,zmarłym,rodzicom,należydotrzymywaćzłożonych
przysiąg.Ponadtoobejmowałycałyszeregczynnościzwiązanychzpraktykami
42Częśćbadaczyuznaje,żewprzypadkuobuczasownikówpodstawoweznacze-
nieodgrywałrdzeń*seb,sanskr.(tiegw)zauważalnyrównieżwindoeuropejskiejformie
czasownika*tyajati-uuciec,opuścić”
.Zob.S.PeelS,Hosiosł,s.68-69.J.Ruthardt,
Operainedita.Essaisurlareligiongrecque&RecherchessurlesHymnesorphiques,eds.
P.Borgeaud,V
.Pirenne-Deflorge,Liège2008,(uKernos”Supplément19),s.69-99,
zwracauwagęnafakt,żewjęzykugreckimrdzeńseboznaczaprzedewszystkimoka-
zywanieczciiszacunku.
43Zob.L.BruitZaidman,Lecommercedesdieux.Eusebeia,essaisurlapiétéen
grèceancienne,Paris2001,s.93-95,99;zob.takżeE.BenvńniSte,Vocabulairedesins-
titutionsindo-européennes,Paris1969,vol.2,s.202-207;J.Rudhard,Notionsfonda-
mentalesdelapenséereligieuseetactesconstitutifsducultedanslaGrèceclassique,Genève
1958,s.38-43.
