Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Koncepcjaumowyspołecznej…
9
doBoga,mówiosilewładztwapaństwawzględempojedynczegoczłowieka,osile
państwawewprowadzaniuporządkuipokojujakoboskiegoidoskonałego,atym
samymnienaruszalnegoinieograniczonego.
Państwojestzatemczymśwperspektywiehistorycznejnieomalżekoniecznym,
zaśwsensiemetodologicznymnajlepszymsposobemrozwiązaniaproblemów
ludziżyjącychwstanienieustannejwojny,czylinajdoskonalszymgwarantemich
bezpieczeństwa.Jednakżekażdyztychsymbolimateżswąciemnąstronę.
Przyrównującpaństwodozwierzęcia,Hobbesuświadamiaczytelnikowi,że
siłapaństwamożeprzekształcićsięjednakwtwórniebezpieczny,państwomoże
bowiemstaćsiępotworem,bestiąniszczycielskąjakbiblijnyLewiatan8.Porów-
nującpaństwodoczłowieka,zwracauwagęnaniebywałytrudpołączeniadążeń
wszystkichludziwjednowspólnedążeniedopokojuisprawiedliwościorazna
zagrożeniewynikającezirracjonalnościczłowiekawznajdowaniurozwiązańbie-
żącychproblemów.Patrzącnapaństwojakonamaszynę,Hobbeswskazujeryzyko
bądźtozużyciasiętegomechanizmu,bądźjegozniszczeniapoprzez–ujmując
rzeczmetaforycznie–dostaniesiępiaskuwtrybytejwielkiejmaszyny.Przy-
równującpaństwodoBoga,mówiototalnejprzewadzeinstytucjinadposzcze-
gólnymczłowiekiem(por.[AdamsiBalfour2009])9orazoryzykudespotyzmu,
powodującegoutratęwolnościprzezjednostkę10wświecieboskiejkonieczności.
Choćpaństwozdajesiębyćinstytucjąspołeczniekonieczną,gdyżjestnajlepszym
rozwiązaniemproblemówludziżyjącychwstanienieustannejwojny,najdosko-
nalszymgwarantemichbezpieczeństwa,tojednakwniesprzyjającychokolicz-
nościachlubwprzypadkubrakuumiejętnościmożeprzekształcićsięwto,co
najbardziejniebezpiecznedlaludzkości,będącjednocześniejejwłasnymwytwo-
rem.Mamytuzatemdoczynieniazeznanymwfilozofiizjawiskiemalienacji.
Człowiekmożestworzyćświatdającymuszansenadalszeprzetrwanieirozwój,
zdrugiejjednakstronypoprzezjegostworzeniemożebyćinicjatoremprocesu
destrukcjitegoświata.DialektykasymbolikiLewiatanapozwalaprzypisaćHob-
besowiświadomośćwszystkichplusówpowołaniainstytucjipaństwanadrodze
umowyspołecznej,aletakżeniektórychzagrożeńnadrodzejejrealizacji.
Możliwajestjednaktakżeniecoinnainterpretacjatejsymboliki.Jeślibowiem
przyjąć,żeBehemot(innymitycznystwór)niezależnieodczystoreligijnychznaczeń
8Idącwłaśnietymtropem,F.Nietzschenapisał:„Państwemzwiesięnajzimniejszyzewszyst-
kichzimnychpotworów”[1999,s.62],zaśanarchiścirozpoczęliwalkęzinstytucjąpaństwa,ponie-
ważwideipaństwa„poszczególnejednostkiimałeorganizmyskładanesąwofierzeolbrzymiemu
pożerającemujecielsku–bezbarwnemuibezżycia”[Kropotkin2006,s.161].
9Przywołaniautorzywswejpracyznakomiciepokazujązło,jakierodzisięwwynikudziałal-
nościadministracjipaństwowej.
10Kropotkin,atakującpaństwo,zwracauwagętakżenaograniczenieprzedsiębiorczościjednostki
orazmarnotrawstwojejjednostkowejenergiipowodowanychpoprzezdespotyzmpaństwowy.
