Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34Gromada:ssaki–Mammalia
Przysadka(hypophysis).Nieparzystygruczoł,poło-
żonywewgłębieniukościklinowejupodstawymóz-
gu,należydonajważniejszychgruczołówendokryn-
nych.Jegosterująceikontrolująceczynnościdotyczą
nietylkofizjologiiwieluorganów,aledziałająbezpo-
średnionaczynnościinnychgruczołówdokrewnych
(nadnerczy,tarczycyigonad).
Przysadkaskładasięzpłatatylnegonazywanego
przysadkąnerwowąorazzpłataprzedniegozwanego
przysadkągruczołową.Donajważniejszychfunkcji
przysadkinależą:kierowaniewzrostemorganizmu,
wpływanienawłaściwykierunekmetabolizmu,po-
wodowaniewzrostuglukozywekrwi,wpływaniena
rozkładtłuszczówzapasowych,zatrzymywanieważ-
nychjonów(wapniowychifosforanowych),pobu-
dzanierozwojuiczynnościgonad(dojrzewaniepę-
cherzykajajnikowego,jajeczkowanieipobudzanie
spermatogenezy).
Tarczyca(glandulathyreoidea),czyligruczołtarczo-
wymastrukturępęcherzykowatąizreguływystępu-
jewpostacidwóchpłatów,alemożeteżbyćjeden.
Położonyjestpoobustronachtchawicy,alemożesię
przesuwaćażdooskrzeli(ukolczatki).Pęcherzyki
otoczonesąsieciąnaczyńkrwionośnychiwypełnio-
nekoloidalnąsubstancjąmagazynującąwydzieliny
tarczycy.
Tarczycawrazzpodwzgórzemiprzysadkątworzy
ośpodwzgórzowo-przysadkowo-tarczycową,której
działaniejestregulowaneprzezmechanizmysprzę
-
żeńzwrotnych.Gruczołtarczowymagazynujewięk-
szączęśćjoduwystępującegoworganizmie.Głów-
nąrolątarczycy(hormontyroksyna)jestregulacja
podstawowychprocesówmetabolicznychtakichjak:
podstawowaprzemianamaterii,pobudzaniesyntezy
białek,uwapnieniekościiregulacjapoziomuchole-
steroluwekrwi.
Przytarczyce(glandulaeparathyreoideae).Sąto
małeparzystegruczołyleżącenarogachpłatówtar-
czycyisąodpowiedzialnezaregulacjęgospodarki
wapniowejworganizmie.Działająantagonistycznie
wstosunkudotarczycy–uwalniająjonywapniazko-
ścidokrwi,podczasgdydziałaniehormonutarczy-
cypowodujeprzechodzeniejonówwapniazkrwido
kości(uwapnienie).
Trzustka(pancreas)jestgruczołemzarównowy-
dzielaniazewnętrznego(madwaprzewodyiuwalnia
enzymytrawiennedodwunastnicy),jakiwewnętrz-
negoprzekazującswojeproduktybezpośredniodo
krwi.Położonajestwpobliżudwunastnicyimabu-
dowępęcherzykowatą.Komórkiprodukującehor
-
monyrozmieszczonesąwcałejtrzustcewpostaci
wysepkowej(wysepkiLangerhansa)istanowiąmały,
wręczznikomyprocentmasycałegonarządu.Wy
-
sepkiLangerhansazbudowanesąz4podstawowych
rodzajówkomórek:komórek(alfa)produkujących
glukagon,któryzwiększapoziomcukruwekrwi,
komórek(beta)wytwarzającychinsulinęzmniej-
szającąpoziomcukruwekrwi,komórekPPhamu-
jącychwydzielanieenzymówtrawiennychtrzust-
kiorazhamującychskurczpęcherzykażółciowego.
Czwartymrodzajemkomórekwchodzącychwskład
wysepekLangerhansasąkomórki(delta),któreha-
mujądziałanieobuhormonówregulującychpoziom
cukruorazenzymutrawiennego.Takwięc,główną
czynnościątrzustkijestregulacjapoziomucukruwe
krwi,adodatkowąrównieżważnątoprodukcjaenzy-
mówtrawiennychznajdującychsięwsokutrzustko-
wymwydzielanymdodwunastnicy.Zadaniemsoku
trzustkowegojestzobojętnianiekwasusolnego,roz-
kładaniebiałek(trypsyna),węglowodanów(amylaza)
itłuszczów(lipaza).
Szyszynka(glandulapinealis,epiphysiscerebri)to
kilkumilimetrowygruczołznajdującysięwIIIko-
morzemózgu,połączonyjestszypułkązmiędzymóz-
gowiem.Podstawowymikomórkamibudującymi
szyszynkęsąpinealocytyprodukującemelatoninę,
odpowiedzialnązaregulacjędziennychisezonowych
rytmówżycia(np.wymianęletniejokrywywłoso-
wejnazimowefutro).Ussakówszyszynkawywie-
ratakżehamującywpływnahormonygonadotro-
powe,zapobiegającprzedwczesnemudojrzewaniu
płciowemu.
Grasica(glandulathymus)jestkolejnymgruczo-
łemdokrewnymwystępującymprawieuwszystkich
zwierzątkręgowych.Składasięzczęścikorowejpo-
dzielonejnazrazikiorazzczęścirdzeniowej.Znaj
-
dujesięwokolicyszyjnejlubwgórnejczęścituło-
wia.Grasicajestniezbędnadorozwojuodporności
organizmu.Hormonywytwarzaneprzezgrasicęre
-
gulująpracęukładuimmunologicznego,szczególnie
wokresiezarodkowymidojrzewania.Pookresiedoj-
rzewaniazregułynastępujezmniejszaniesięgrasicy.
Głównymikomórkamiprodukowanymiprzezgrasicę
sąlimfocytyT
.Komórkigrasicywędrujądoobwo-
dowychtkaneklimfatycznychijezasiedlają.Potym
procesieukładchłonnymożefunkcjonowaćnawet
pousunięciugrasicy.
Nadnercze(glandulasuprarenalis)toparzystygru-
czołwydzielaniawewnętrznego.Nadnerczapołożo-
nesąnabieguniedogłowowymnerekiskładająsię
zdwóchczęści:koryirdzenia(ryc.41).Nadnercza
stymulowanesąprzezprzysadkęipodwzgórze.Za-
sadnicząfunkcjąkoryjestregulowaniehomeostazą
organizmum.in.poprzezkontrolowanierównowagi
