Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AntyczneźródłaświatopogląduAleksandraHercena
21
Hercenbezwzględniekrytykujesferętego,coogólneiwieczne.MartinMa-
lijapisze:
[…]on[Hercen]wistociewyrzekasięswegominionegoheglizmu,ponieważodrzuca
racjonalistycznąsystemowośćwogóle.Ztegopunktuwidzeniaheglizm,niebaczącna
to,żepodszywasiępodmonistycznynaturalizm,jestniczyminnym,jakmonstrualną
świeckąkosmologią,kierowanątwardymilogicznymizasadami,iwefekciepełnitaką
samąfunkcjęjakchrześcijaństwo.Cozatymidzie,takżeusprawiedliwia„obiektywny”
porządekiwładzęistniejącąniezależnieodindywiduum.[…]Realnyjesttylkokonkretny
człowiek.Wtakisposóbprawdziwy„humanizm”sprowadzasiędouznaniaindywiduum
zacelsamwsobie,zacałkowiciesamowystarczalnąosobę,nieuznającążadnejwładzy
pozawłasnymipotrzebamiipragnieniami.TerazHercengłosianarchiczny„egoizm”jako
wartośćwyższąijedynyprawdziwyprzejawwolności(Malija2001).
HercencałkowiciezgadzasięzFeuerbachem,któryprzeprowadzakrytykę
filozofiiHegla,traktującjąjakprzedłużenieteologii.
JakieśdwalubtrzymiesiącepóźniejprzejeżdżałprzezNowogrodOgariow;przywiózł
miWesendesChristentumsFeuerbacha.Poprzeczytaniupierwszychstronpodskoczy-
łemzradości.Preczzmaskaradą,preczzjąkaniemsięimówieniemalegoriami,jeste-
śmywolnymiludźmi,anieniewolnikamiKsantosa,niemamypotrzebyubieraniaprawdy
wmity!(Hercen1952:II130).
HercenpodążazamyśląFeuerbacha,którycałkowicienegujefilozofięHegla
iopowiadasięzamaterializmemfilozoficznym.Niemawięcżadnegonadprzy-
rodzonegoducha(Boga),ajesttylkonieskończona,materialnanatura,której
dzieckiemjestczłowiekczującyimyślący.Centralnymproblememfilozofiista-
jesięzatemczłowiekjakocielesna,konkretnaistota.Wodróżnieniuodreligii,
któraopierasięnawierzewdogmaty,filozofiadążydoodkryciaautentycznej
rzeczywistościiodpowiedzinapytanieoistotęczłowieczeństwa,ależebyten
celosiągnąć,należyodejśćodusprawiedliwiania„obiektywnegoporządku”ist-
niejącegoniezależnieodindywiduum.Cóżmaoznaczaćwsferzeabstrakcyj-
negomyśleniapytanieorealność(wznaczeniuegzystencji),skoroabstrakcja
właśnieodniejabstrahuje?Mit,któryHercenzamierzałobalić,toprzekona-
nietkwiącewheglizmieomożliwościracjonalistycznegozbudowaniasystemu
obiektywnego.Filozofiapowinnasięzająćkonkretnymczłowiekiemwjegore-
lacjizeświatemiinnymiludźmi.
GdziezatemHercenwidziźródłaswojej„nowejfilozofii”?Przedewszystkim
wrenesansie,któryprzeciwstawiłteologicznemuiascetycznemuświatopoglą-
dowiśredniowieczanowy,ziemski,humanistycznyświatopogląd,dowartościo-
wującyczłowiekaiżycieziemskie.Dążeniedopełnegoiwszechstronnegoroz-
wojunaturyludzkiej,szacunekwobecindywiduum,zainteresowanierealnym
światem–tonajważniejszezałożeniategoruchu,któryuwolniłmyśliiuczucia
odreligijnejwizjiświata.Wkulturzeantycznejhumaniściodnajdywaliformy
dlawyrażeniawłasnychpoglądówiideałów,wolnośćmyśliiswobodęmoralną.
ChrześcijaństwozajęłomiejscepogańskiegoRzymu,żyweżyciezostałozastą-
