Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22g1.Kategoriaemocjiwhistoriifilozofii
dotarciedoprawdy,aleipoznaniedobra.Donajpoważniejszychprzeszkódwpro-
wadzeniużyciarozumnegonależąpragnieniaiemocje,któremiotajączłowiekiem
iczęstoprowadzągonabezdroża.Tutajodkrywamymotywacyjnyaspektemocji.
Wedługstoikówemocje–bezpośredniopowiązanezezwierzęcymipopędami
przetrwania–motywująnasdodziałania,aledodziałaniaegoistycznego,czyli
niewłaściwego,ponieważegoistycznenamiętnościzwyklekierująnaswzłąstronę
(por.Lagerlund,Yrjönsuuri2002).Mędrcy–wprzeciwieństwiedozwykłychludzi–
dążądoprzekraczaniatakwąskopojętegointeresuwłasnegoiuzyskaniawolności
odnamiętności(apatheia).Kierująsięracjonalnąnaturąrzeczywistości.Wolnośćod
emocjiiżyciezgodnezracjonalnąnaturątodwaaspektypodstawowegowarunku
dobregożycia.
WedługZenonaemocjetobezrozumne(irracjonalne)poruszeniaduszy,które
sprzeciwiająsięracjonalnejnaturzeludzkiej.Doemocjinależąprzedewszystkim:
pożądanie,strach,rozkoszismutek(por.Laertios1984:VII,111).Dwiepierwsze
dotyczątego,comanastąpićwprzyszłości:pożądanie–przyszłegodobra,strach–
zławprzyszłości.Dwiekolejneosadzonesąwteraźniejszości:rozkoszdotyczy
aktualnegodobra,smutek–aktualnegozła.Teczterypodstawowerodzaje
emocjizawierająteżinnestany,pochodneimlubpodobnedonich.Stoicyzalecają
dalekoidącąostrożnośćwobecemocji,jednakstoickaapatheianiepolegana
całkowitymwyzbyciusięwszystkichemocji.Obokgwałtownychisilnychemocji,
którezakłócajądziałanierozumu,istniejąbowiemdobre(lubflintelektualne”)
emocje,któreniesprzeciwiająsięrozumowi.Należądonichm.in.:radość,
rozsądnepragnienie,życzliwośćczymiłość.
Ustoikówistniejąprzynajmniejdwieteorieemocji.Wedlepierwszej,przed-
stawicielemktórejbyłZenonzKition,emocjepolegająnanieposłuszeństwielub
odrzuceniusądównatematświata,innychosóbisamegosiebie.Druganatomiast,
reprezentantemktórejbyłChryzyp,utożsamiałaemocjezsądami.Laertiospisał:
flStoicyuważają,żenamiętnościsątopewnesądy[ś],jakmówiChryzypwdziele
Onamiętnościach.Np.chciwośćpieniędzywynikawedługnichzprzekonania,że
pieniądzjestrzecząpiękną,podobniepijaństwo,rozwiązłośćiinnetympodobne
namiętności”(Laertios1984:420).Rzeczwtym,żepieniądzniejestflrzeczą
piękną”,azatememocjetosądyfałszywe
12
.WgruncierzeczywedługChryzypa
wszystkieemocjeskładająsięzdwóchsądów:1)sądunatemattego,cojestprzede
12
Późniejpodobnietwierdziłowieluinnychmyślicieli.Cyceronkrytycznieodnosiłsiędo
perypatetyckiegopodejściadonamiętnościiopowiadałsięzastoickimichrozumieniem:flnamiętności
[ś]pochodzązmniemania”flmniemaniejestunichsłabymprzyzwoleniemumysłunato,cogo
uderzyło”(Cyceron2009:162).Plutarchtwierdził,żefluczuciatosąnędznemniemaniaisądy”,nędzne,
bozmienne,nigdynieuchwytującestanówrzeczywsposóbadekwatny(por.Plutarch1977:7,446f).
