Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26g1.Kategoriaemocjiwhistoriifilozofii
prowadządomiłościabsolutnej,czylidoBoga.Augustyndałtemuwyrazwsłynnej
formule:flKochajiczyń,cochcesz!”(Dilige,etquodvisfac)
19
.
AnzelmzCanterburyiPiotrAbelardwychodząodfilozofiiAugustyna.Nie
zajmująsięjednakzaproponowanymiprzezniegolicznymipodziałamiwładz
umysłowychczyrelacjami,wjakichpozostająonewzględemsiebie.Zaintereso-
wanieichkoncentrujesięnateziedoktoraKościoła,żeemocjesąformąwoli,która
odpowiadazadokonywaniewyborówidecyzje.JakzauważaPeterKing,obaj
twierdzą,żewszystkieemocjemająpodłożemotywacyjne–sąformamiflpragnień”
(por.King2013:172).IstniejąjednaksporeróżnicewpoglądachAnzelma
iAbelarda.
AnzelmwpracyDecasudiaboli(Oupadkudiabła)bronipoglądu,zgodniezktó-
rympodmiotmusimiećjakąśchęćczymotywację(voluntas,voluntates)dotego,
żebymócpodejmowaćjakiekolwiekdziałania.GdybyBógstworzyłaniołaiobdarzył
gointeligencjąiwolą,aleniedałmupragnieńmotywacji,niepodejmowałbyon
żadnychdziałań,ponieważniemiałbykutemuracji.Abyproblemtendobrze
naświetlić,Anzelmzaproponowałnastępującyeksperymentmyślowy.Załóżmy–
powiadaNauczycielwdialoguzUczniem–żeflBógterazstwarzaanioła,którego
chceuczynićszczęśliwym,iniestwarzagoodrazuwcałości,leczczęśćpoczęści.
Itenaniołjeststworzonywtakimstopniu,żejestjużzdolnydoposiadaniawoli,
aleniczegojeszczeniechce”(Anzelm2011:207).Ipyta:flCzywięcsądzisz,żeanioł
przezsiebiesamegomógłbyczegośchcieć?”(Anzelm2011:209).Powyjaśnieniu,
coznaczyflprzezsiebiesamego”,Uczeńprzyznaje,żeflniczegoniemożeprzezsię
chcieć,ktoniczegoniechce”(Anzelm2011:215).Niemożebyćszczęśliwyten,kto
niechceszczęśliwości.Opróczwolimusibyćwczłowiekucośjeszcze,comotywuje
dotego,żebydziałać–chcenielubpragnienieczegoś.Cowięcej,dlaAnzelma
podmiotmoralnegodziałaniamotywowanyjestnietylkodążeniemdoszczęścia,ale
równieżkwestiamimoralnymilubszerokorozumianąsprawiedliwością.Czasamite
dwatypymotywacjimogąbyćzesobąsprzeczne.PoglądtenAnzelmwyjaśnia
wswojejpóźniejszejpracyDeconcordiapraescientiae,etpraedestinationis,etgratiaeDei
cumliberoarbitrio,gdziewyraźnienazywatemotywacjeflafektami”woli,czyli
względnietrwałymitendencjamidowyboruczegoś,cojestdobre,iodrzucania
czegoś,cojestzłe.Wkonsekwencjidochodzidoprzeformułowanialudzkichemocji
jakozjawiskwolicjonalnychdwojakiegorodzaju–moralnychiniemoralnych(por.King
2013:172).
19
SłowatepadajązustbiskupazHipponywhomiliinatematPierwszegolistuśw.JanaApostoła:
S.AureliiAugustiniHipponensisEpiscopiinepistolamJoannisadParthostractatusdecem(zob.Migne1864).
Kingnieuwzględniatychsłówwswoichanalizach,amogąone–jaksięwydaje–stanowićsilnyargument
narzeczmotywacyjnejinterpretacjiemocjiuAugustyna.
