Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
•
JacekBaluch
felietony,jakopewiensurogatzlikwidowanychtytułówprasowych,orazprotesty
lublistyotwartekierowanedooficjalnychwładz,czylito,cowPolscenazywa-
liśmy„demokracjąkorespondencyjną”(zaistniałaunasjużwcześniej,wlatach
sześćdziesiątych,dziękitakimakcjom,jakznanylistKuroniaiModzelewskiego
czyList34itp.inicjatywytamtychipóźniejszychlat).
Kolejnąfazączeskiegosamizdatubyłopojawieniesięseriiczyteż„wydaw-
nictwa”nazwanegoEdicePetlice(Skobel)naprzełomielat1972/1973.Wyprze-
dziłoonoanalogiczneinicjatywypolskie;tuzkoleimamnamyśliNiezależną
OficynęWydawnicząNOWA(od1976roku).Reprezentujeonajuż„wyższąfazę”
samizdatu,kiedymożnamówićnietyleosamizdaciezakcentemnaowo„sam”
,
zakcentowaniemszczególnejaktywnościczytelnika,polegającejnadalszympo-
wielaniuikolportowaniudzieła,alekiedymamyjużdoczynieniaz„niezależny-
mioficynami”(wydawnictwami),zruchemwydawniczym„pozazasięgiemcen-
zury”.EdicePetliceposługiwałasięzwykłąmaszynądopisania,NOWAtechniką
powielaczową,sitodrukiemiofsetem.
Mówiącotechnicznejstroniewydawaniairozpowszechnianiasamizdatuili-
teraturyniezależnej(jakzczasemnazywanotęaktywnośćwPolsce),dotykamy
kwestiiokreśleniasamizdatuwkategoriach„księgarsko-bibliograficznych”
.Inie-
wątpliwietaktraktowanysamizdatmaszeregcechswoistych:wykonywanybył
najczęściejtechnikąprymitywną,brakwnimczęstoelementarnychdanychdo-
tyczącychmiejscairokuwydania(możebyćnatomiastdokładnyadresautora!).
Aleiwtymzakresiezachodziłydużeróżnice.
Niektóreczeskieipolskiedrukiwyróżniałysięniezwykłymwprostpozio-
memedytorskimtak,żetrudnojenazwać–„samizdatami”.Byłytobowiemra-
czejwydaniabibliofilskienanajwyższympoziomie–wCzechachnaprzykład
wydanieOldfichaHameryintymnegodziennikaMáchy(wwydaniachoficjal-
nychcenzurowanego)czydziełLadislavaKlimy,wPolscenaprzykładFolwar-
kuzwierzęcegoOrwellazilustracjamiLebensteina.Alewydaniatebyłyczęścią
tychinicjatywtwórczych,któredążyłydostworzeniakulturyalternatywnejwo-
beckulturyoficjalnej,awięcichfunkcjabyłaanalogicznadofunkcjisamizda-
tu.Spełniałyzresztązaproponowanewyżejkryteria,którenazwałemtu–zasadą
samizdatu:przełamywaniepaństwowegomonopoluwydawniczo-poligraficzno-
-kolportażowegoorazomijaniecenzuryprewencyjnej.
Niektóreczeskiesamizdatymiałyzresztąjakbypodwójnąpostać(mamnamyśli
przedewszystkimdziełaHrabala):pewnąilośćmaszynopisów–naużytekautora
czykręgujegoprzyjaciół–zaopatrywanowgraficznewkładki,zapewnianoimnie-
zwyklestarannąoprawęintroligatorską,dziękiczemumogłyone„udawać”normal-
niewydawaneksiążki,natomiastszerzejrozpowszechnianemaszynopisyniebyły
jużtakluksusowe,aletowłaśnieichistnieniepozwalanamzakwalifikowaćtedzieła
dokategoriisamizdatu,onebowiemstwarzałyspołecznykontekstodbioru.
Niebyłynatomiastsamizdatamiwcześniejszemaszynopisyczeskichsurrea-
listówzprzełomulatczterdziestychipięćdziesiątychXXwieku,przeznaczone
