Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
IstotnedlarozprawykwestiedotyczącefrazeologizmówiskrzydlatychsłówM
21
Terminówfraza,zwrot,wyrażenierzeczownikowe,określające,
wskaźnikfrazeologicznyużywamwpracyrównieżwznaczeniuzna-
nymzteoriiA.M.Lewickiego8.Jestonoróżneodznaczeń,którena-
lubpowtarzalnawtymjęzykurelacjaodpowiedniościznaczeniowej”(Omotywacji
frazeologizmów,s.35).Frazeologizmjakocałośćmaokreśloneznaczenienaddane,
utrwalonewpamięciludzimówiącychdanymjęzykiem.A.M.Lewicki,D.Buttler,
A.Pajdzińskawykazalijednak,żewprzypadkuwiększościfrazeologizmówkompo-
nentyzwiązkunieulegająpełnejdesemantyzacji(nietracącałkowiciewłaściwe-
goimwcześniejznaczenialeksykalnegoifunkcjinominatywnej),podobniejaknie
następujepełnautrataparadygmatuwyrazów–elementówskładowychpołączenia
(por.A.Pajdzińska,Semantykaiskładniazwiązkówfrazeologicznychł,s.16).Świad-
czyotymzjednejstrony„możliwośćzamierzonejaktualizacjioraz(ł)różnorodnej
wariancjiwewnątrzfrazeologizmu”,azdrugiej–„różnekontekstualneograniczenia
możliwościzamianykomponentów”(tamże).Przeciwstawiasiętotezomtychbada-
czy,którzytwierdzą,żeznaczeniestałegozwiązkuwyrazowegonietylkoniejestsumą
znaczeńjegokomponentów,alenawetniewywodzisięwżadensposóbzeznaczeń
składowych.KrańcowetezytegotypupojawiająsięwpracachA.I.Molotkova(Slo-
vosočetanijeifrazeologizm,w:Problemyustojčivostiivariantnostifrazeologičeskichedinic,
Tuła1972,s.84–85;Osnovyfrazeologiirusskogojazyka,Leningrad1977,s.19in.),
V.P
.Żukova(Semantikafrazeologičeskichoborotov,Moskva1978,s.16),M.Grochow-
skiego(Zarysleksykologiiileksykografii.Zagadnieniasynchroniczne,Toruń1982,s.26).
A.M.Lewickiwskazujenatrzytypymotywacjifrazeologizmów:1.kategorialno-gra-
matyczną,polegającąna„odniesieniustrukturygramatycznejzwiązkufrazeologicz-
negodoistniejącychwjęzykusystemowych,regularnychpołączeńsyntaktycznych”
(Motywacjaglobalnafrazeologizmówł,s.8;Omotywacjifrazeologizmów,s.33–47);
2.leksykalną,która„sprowadzasiędorozpoznaniatożsamościznaczeńkomponentów
związkufrazeologicznegoirównokształtnychwzględemtychkomponentówwyrazów”
(Motywacjaglobalnafrazeologizmówł,s.8);3.globalną,którąmożnaokreślićjako
„czytelnośćmetaforyimetonimiileżącychupodstawderywacjisemantycznejtych
jednostek”(Omotywacjifrazeologizmów,s.39).A.M.LewickiwpracyMotywacjaglo-
balnafrazeologizmówł(s.21)wyróżniłtrzygłównerodzajetejmotywacji:metafo-
ryczną„odwołującąsiędorelacjimiędzyznaczeniemistniejącegolubhipotetycznego
swobodnegopołączeniawyrazówiznaczeniemrównokształtnegoznimzwiązkufrazeo-
logicznego”,symboliczną„wyzyskującąkonwencjonalnyzwiązekmiędzyoznaczanym
ioznaczającymznakiemwkodachpozajęzykowych”orazstereotypową„odwołującą
siędoutrwalonychsądówoprzedmiocie”.Por.też:A.Pajdzińska,Elementymotywu-
jąceznaczeniewskładziezwiązkówfrazeologicznych,„ZProblemówFrazeologiiPolskiej
iSłowiańskiej”1982,t.1,s.81–87;D.Buttler,Znaczeniestrukturalneaznaczenierealne
stałychzwiązkówwyrazowych(Paralelefrazeologiiisłowotwórstwa),tamże,s.49–56oraz
A.Krawczyk-Tyrpa,Cechyczęściciałajakotworzywosemantycznejstrukturyzwiązków
frazeologicznych(namaterialegwarowym),tamże,s.135–143.
8
Zob.chociażbyA.M.Lewicki,Składniazwiązkówfrazeologicznych,s.75–83;A.M.Le-
wicki,A.Pajdzińska,Frazeologia,s.308–310.
