Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Międzyopozycjąaretorykąpartyjną…
17
DwalatapopodpisaniuAktukońcowegoczescydysydenci-intelektualiści
upomnielisięonależneimprawa.WmanifeścieDKarta77”,któregotytułdał
wkrótcenazwęruchowiobywatelskiemu,wyrazilioniubolewanie,żepodstawowe
wolnościwprowadzonewmarcu1976r.doprawodawstwaczechosłowac-
kiegoDpozostałyniestetynapapierze”.Wciągumiesiącadokumentmiałjuż
500sygnatariuszy3.Opozycyjniintelektualiścizakwestionowaliprawodziała-
jącejwichkrajupartiikomunistycznejdowyznaczaniacelówwspółpracymię-
dzypaństwamieuropejskimi.InterpretacjaHelsinek,ograniczonapoczątkowo
doprzekazupropagandysocjalistycznej,szybkozaczęłaobejmowaćtakżeżądania
wolnościsłowa,prawadoinformacji,wolnościobywatelskichorazswobodnego
podróżowaniazagranicę.
SześćlatpóźniejczeskipisarzemigracyjnyMilanKunderasformułował
prowokacyjnątezę,żeEuropaŚrodkowajestDZachodemuprowadzonym”
przezZwiązekRadziecki.WedługKunderyhistorycznieikulturowoEuropa
ŚrodkowanależydoEuropyZachodniej,czylijesttączęściąkontynentu,którą
pisarzuważałzaprawdziwąEuropę.Po1945r.EuropaŚrodkowazostałapozba-
wionatożsamościprzeznarzucającyuniformizacjęicentralizmkomunizmtypu
radzieckiego4.PodczasgdyoficjalnaprasawojczyźnieKunderyusilniepróbo-
wałaprzemilczećtezęoDuprowadzonymZachodzie”,wPolsceorganpartyjny
PolskiejZjednoczonejPartiiRobotniczej(PZPR)DTrybunaLudu”odpowie-
działnaniewygodnądebatęnatematkulturyśrodkowoeuropejskiejartykułem
MitDŚrodkowejEuropy”.Jegoautor,krytykteatralnyiznawcaNiemiecMichał
Misiorny,nazwałKunderęDnostalgicznympiewcąurokówmonarchiihabsbur-
skiej”izarzuciłmuDwykopywaniegłębokiego,nieprzekraczalnegorowupomię-
dzykulturami«Europy»a«radzieckiegoWschodu»”.Propagującpozostającąpod
hegemoniąniemieckąDMitteleuropę”,KunderasłużyćmiałinteresomRepubliki
FederalnejNiemiec.Trudnosobiejednakwyobrazić-ciągnąłMisiorny-aby
PolacymogliczućsięubokuniemieckiegohegemonaDdobrzeibezpiecznie”5.
TezyopolitycznymznaczeniuHelsinekorazistnieniukulturyśrodkowoeuro-
pejskiejstanowiłypunktwyjściadolicznychodwołującychsiędoEuropydebat
natematwłasnejtożsamości.OdkrycieiwymyślenienanowoEuropyobjęło
różneobszaryżyciaspołecznego.Wwydziałachpropagandykomitetówcen-
tralnychpartiikomunistycznych,redakcjachoficjalnychwydawnictwpraso-
wychoraznabiurkachautorówniezależnychpowstawałykonkurującezesobą
ouwagęiakceptacjęnarracjeoEuropie.Ponieważopozycyjniintelektualiści,
autorzyemigracyjniipartyjnipropagandyściodwoływalisięnawzajemdoswo-
ichtekstów,napolupublicystykiwsocjalistycznychdyktaturach6wywiązała
3Charta77,DListy-Blätter.ZeitschriftdertschechoslowakischensozialistischenOpposi-
tion”1977,nr12,s.1-3.
4M.Kundera,ZachódporwanyalbotragediaEuropyŚrodkowej,DZeszytyLiterackie”1984,nr5.
5M.Misiorny,Mit„ŚrodkowejEuropy”,DTrybunaLudu”11/12.01.1986,s.4.
6Pojęciesocjalizmu(socjalizmupaństwowego)opisujewniniejszejpracyformęorga-
nizacjispołeczeństwa,gdziepaństwopodporządkowanejestrządzącejpartii,którejmonopol
