Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Szkołaaleksandryjskawydaładwóchznakomitychanatomów(zpierwszejpołowy
IIIw.przedn.e.):HerofilosaiErasistratosa.Herofilos,uczeńwspomnianego
Praksagorasa,czerpieswewiadomościbezpośredniozbadaniazwłokludzkich.Daje
ogólnyzarysbudowyiczynnościustrojówżywychitwierdzi,żerządząnimiczterysiły
zasadnicze,mającesweźródłowróżnychnarządach.Siłaodżywiającamasiedlisko
wwątrobie,ogrzewająca–wsercu,myśląca–wmózgu,aczująca–wnerwach.Hero-
filospoznałdokładniejbudowęprzewodupokarmowego,opisałporazpierwszydwu-
nastnicę(nazwataodniegopochodzi),odróżniłżyłyodtętnic,pierwszywidziałnaczy-
niachłonne,jakrównieżnajądrza.Opisałteżmózg,jegokomoryiopony,pióropisarskie
(calamusscriptorius)orazzatoki.Zlewzatokżylnychwczaszcenosiłdoniedawnana-
zwętłoczniHerofilosa(torcularHerophili).Odróżniałjużnerwyodścięgieniopisał
trafnieprzebiegwielunerwówwykazując,żewychodząonezrdzenia.Wiedział,żener-
wyodgrywająrolęwruchachmięśniiwczuciu.Dobrzeopisałokoinerwwzrokowy.
Dopatrywałsięwmózgułącznościzczynnościamipsychicznymiirozeznałwnerwach
ichzdolnośćprzewodzenia.
Erasistratosdokonałrównieżwieluodkryćwanatomii.Opisałdokładnietchawicę,
którejdotejporyniezawszeodróżnianoodprzełyku.Wiedział,żenagłośniazamyka
wejściedodrógoddechowych,opisałdokładniewątrobęidrogiżółciowe,badałteżza-
stawkisercaimózg,wktórymdostrzegłodchodzącenerwy.Zeszkołyaleksandryjskiej
wyszliznanitylkoznazwiskaanatomowie:MarinosiKointos(Quintus).Nadzie-
łachaleksandryjskichopierasięrównieżwIw.n.e.słynnyencyklopedystarzymskiCel-
sus,którynietylkoznadziełaHerofilosaiErasistratosa,aleisamrobispostrzeżenia,
zwłaszczanadkośćmiczaszki,pęcherzemiotrzewną.
AnatomiaGalena.WstarożytnymRzymiewiedzaanatomicznarozwinęłasiępraw-
dopodobniewcześniejiniezależnieodwpływówgreckich.Zwróconouwagęnato,że
pochodzeniewiększościdzisiejszychnazwanatomicznychjestrdzenniełacińskie;słow-
nictwołacińskiewzakresiepatologiijestjednakubogie.Przezpewienczasprzebywał
wRzymieGalen(130–201n.e.),Grekzpochodzenia,którystworzyłostatni,alenaj-
świetniejszyokrestwórczościgreckiejnapoluanatomii.DziełaGalenabyłyźródłem
wiadomościanatomicznychdlapotomnychażdopoczątkuwiekuXVI.Galenjestposta-
ciąrzeczywiściewyjątkową.Charakteryzujegoniezwyklebystryumysł,ścisłośćobser-
wacjiiwielkałatwośćpisania.DziełojegoAnatomikaiencheireseisjestoparteprzeważ-
nienaanatomiimałp.Podajeonwkażdymdzialelicznenowewiadomości.Galenpo-
znałdokładniejkościczaszki,przebiegmięśni,budowęmózgu,jegokomory.Pierwszy
zbadałdokładniejnerwymózgu,którychnaliczył7par;znateżprzebiegnerwówrdze-
niowych,opisujenaczyniakrwionośne,naczyniapępkowezarodkaiotwórowalnyserca
zarodka,przewódoddechowyipokarmowy,odróżniającposzczególneodcinki,atakże
warstwy,zktórychsązbudowane.WiadomościGalenasąniejednokrotniebłędne,ponie-
ważautoropierasięnaanatomiimałp(uważanp.macicęzadwurożną).Galenutożsa-
miastosunkinapotykaneuzwierzątssącychzestosunkamiuczłowieka.Wniektórych
opisachGalenwznowiłbłędypoprawionejużprzezbadaczyaleksandryjskich,którzy
wykonywalisekcjezwłokludzkich.
SekcjizwłokludzkichzaczasówGalenajużniewykonywano,jakrównieżwiwisek-
cjizłoczyńców.Galenwspomina,żeprzypadkiemmiałsposobnośćzbadaniazwłok
ludzkichuniesionychwodązgrobu,ainnymrazemobjedzonegoprzezptakiszkieletu
zbrodniarza.Wykonywałnatomiastczęstosekcjeiwiwisekcjezwierząt,zwłaszczaświń
imałp.Wskutektegoprzypisujeczłowiekowiczterozrazowąwątrobę,podwójnyprze-
wódżółciowy,kościprzysieczneitd.AnatomiaGalenapodajebardzodokładnyopis
szkieletu,stawów,więzadełimięśni.Porazpierwszyznajdujemytudobryopismięśni
żwaczy,mięśnikręgosłupaiinnych,jakmięśniaszerokiegoszyi,mięśnimiędzykost-
nych,mięśniapodkolanowego.Anatomianaczyńkrwionośnychinerwówniejesttak
dokładna,aleGalenznajużwłaściwąrolęścięgien,naczyńkrwionośnych,anawetner-
wów.Opisukładukrwionośnegojestnaogółpoprawny,jednakżeGalennieznafizjolo-
giikrążenia.RytmicznadziałalnośćsercaitętnosąGalenowiznane,przypisujejensile
pulsowej”.Wedługówczesnychwyobrażeńsercepodczasskurczuwypychałobykrew
wżyłachkuobwodowi,poczympodczasrozkurczukrewtacofałabysiękusercu.Ce-
lemtychfalowańbyłobyprzeniesienieciepławrodzonego(calorinnatus),któregosie-
14
