Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZAGADNIENIAOGÓLNE
WSTĘP
Jednązzasadniczychwłaściwościżywegoorganizmujestpobudli-
wość.Jejdefinicja,mimopostępówwspółczesnejwiedzybiologicznej,
nieuległawiększymzmianomodczasówznanegofrancuskiegofizjo-
logaClaude’aBernarda(1813–1878):„Pobudliwośćjesttowłaściwa
żywejmateriizdolnośćprzechodzeniawstanruchupodwpływem
różnegorodzajudostateczniesilnychbodźców,którewyprowadzająjej
fizjologicznystanzrównowagi”.Pobudliwość,jakonieodłącznyproces
życiowy,niewątpliwiewykształcałasięwrazzrozwojemżyciaorga-
nicznego.Jejpoczątkównależysiędoszukiwaćprzypuszczalniewzja-
wiskuzadziałanianaustrójczynnikówszkodliwych.Pierwotneorgani-
zmymogłybowiemistniećtylkowówczas,gdynakażdyzagrażający
imczynnikbyływstaniezareagowaćobroną,ucieczkąlubwostatecz-
nościdążeniemdowyrównaniadokonanychjużzniszczeńczyzakłó-
ceń.Jeśliowoszkodliwedziałanieniebyłozbytdługotrwałelubinten-
sywneiniepowodowałonieodwracalnychzaburzeń,tozaczynaływy-
wieraćwpływbodźcefizjologiczne,wyzwalająceobjawypobudzenia
ikształtująceżycieorganizmuwotaczającymjeśrodowisku.
Organizmyjednokomórkowepodwpływembodźcazmieniają
czynnośćswychnarządów(organelli)ruchu,takichjaknp.:pseudopo-
dia,rzęski,witkilubnóżki.Wskutektegokomórkapierwotniakazbliża
sięluboddalaodźródładziałaniabodźca.Miejscem,wktórymbodźce
zotoczeniadziałająnakomórkę,jestzewnętrznawarstwaprotoplazmy,
czylibłonaplazmatycznalubinaczejbłonakomórkowa.Uwyżejzor-
ganizowanychjednokomórkowcówpewneokolicetejbłonycharakte-
ryzujeszczególniewysokistopieńpobudliwości.Istniejąunichrów-
nieżwłókienkaprotoplazmatyczne,łącząceteokolicezewspomniany-
minarządami(organellami)ruchupierwotniaka.
Uistotzwierzęcychwielokomórkowychkomórki,jakwiadomo,
sązróżnicowanestrukturalnieiczynnościowo;tworząonezespołyzwa-
netkankami.Szczególnąpobudliwościąodznaczająsiękomórkiwcho-
dzącewskładukładunerwowego.Niektóreznichodbierająbodźce
bezpośrednioprzezzakończeniaswychwłókien(zakończeniawolne),
innezaśzapośrednictwemkomórekzmysłowych,znajdującychsię
wnarządachczucia.Zarównozakończeniawolne,jakikomórkizmy-
słoweokreślasięmianemreceptorów,czylitworówzdolnychdood-
bieraniabodźców.Sąonezróżnicowanepodwzględemzarównobudo-
wy,jakiczynności.Zależnieodichumiejscowieniarozróżniamy:
1)eksteroreceptory,odbierającebodźceześrodowiskazewnętrznego
1
