Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
1.Wstęp
Rys.1.1.Astronomiasięzmienia.Choćwostatnichdekadachliczbapublikacjiwewszystkichjejdziedzinachrośnie,
proporcjesięzmieniają.Corazwiększyudziałmająpracedotyczącekosmologiiigalaktykkosztembadańgwiazd.Wy-
kresilustrujewzględnąliczbęartykułówzposzczególnychdziedzin,opublikowanychwlatach1981-2009wnajważ-
niejszychperiodykach(napodstawieNewWorlds,NewHorizonsinAstronomyandAstrophysics,USNationalScience
Academy,2010,s.120)
byłpoczątekmechanikinieba,badającejruchyciał
niebieskich,odplanetUkładuSłonecznegoisateli-
tówokrążającychZiemię,ażpoodległegalaktyki
igromadygalaktyk.
WpołowieXIXw.odkryto,żefizycznewła-
snościciałniebieskichmożnaodczytaćzichwidm.
Taknarodziłasięastrofizyka,badającafizykę
gwiazd,Słońcaimateriimiędzygwiazdowej.
Astronomięmożnarównieżpodzielićwedług
długościfalobserwowanegopromieniowania.Mó-
wimywięcoastronomiipromieniowaniaγ,rentge-
nowskiej,ultrafioletowej,optycznej,podczerwonej
iradioastronomii.Obserwujesięrównieżcząstki
przychodzącezkosmosu:neutrinaipromienio-
waniekosmiczne.Wreszcienajnowsządziedziną
astronomiisąbadaniafalgrawitacyjnych.
Astronomiaiastronautykawydająsiębyćści-
ślezwiązane,choćwistociesądziedzinamicał-
kiemodrębnymi.Tylkoniewielkaczęśćlotów
kosmicznychmazwiązekzastronomią.Wwięk-
szościsłużącelomkomercyjnym:telekomunikacji,
obserwacjipogody,nawigacji,teledetekcji,kontroli
środowiska,ozastosowaniachmilitarnychnieza-
pominając.Astronomiakosmicznajesttądziedziną
astronomii,którawykorzystujeobserwacjewyko-
naneprzezsatelityipróbnikikosmiczne.
1.4.SkalaWszechświata
Masyirozmiaryobiektówastronomicznychsąza-
zwyczajogromne.Abypojąćichwłasności,musi-
myjednakpoznaćnajmniejszeskładnikimaterii
-molekuły,atomyicząstkielementarne.Gęstości,
temperaturyipolamagnetyczneweWszechświe-
ciezmieniająsięwznacznieszerszymzakresie,niż
jesteśmywstanieuzyskaćwziemskichlaborato-
riach(rys.1.2).
Osm,najgęstszasubstancjaspotykanana
Ziemi,magęstość22500kg/m3,podczasgdy
wgwiazdachneutronowychsąmożliwegęstości
rzędu1018kg/m3.Wziemskichlaboratoriachuda-
jesięrozrzedzićgazdogęstości10-9kg/m3,ale
gęstośćgazumiędzygwiazdowegomożewynosić
10-21kg/m3alboimniej.Współczesneakceleratory
mogąnadaćcząstkomenergięrzędu1013eV.Tym-
czasemobserwowanocząstkipromieniowaniako-
smicznegoniosąceenergięponad1020eV.
Wieleczasuzajęłoludzkościpoznanieko-
smicznychodległości.JużHipparchwIIw.p.n.e.
całkiempoprawniewyznaczyłdystansdzielący
ZiemięodKsiężyca.SkalęodległościwUkładzie
SłonecznympoznanowXVIIw.,poprzyjęciu
modeluheliocentrycznego.Wstarymsystemie
geocentrycznymodległościplanetniemiałyzna-
czeniadlaobliczaniaichruchów,mogływięcbyć
przyjmowanedowolnie.Wsystemieheliocen-
trycznymniebyłotojużmożliwe.OdXVIIw.
podejmowanoteżpróbyzmierzeniaodległości
dogwiazd.Jednakpierwszeudanepomiaryuda-
łosięwykonaćdopieropo1830r.,aprzyzwoite
oszacowaniaodległościgalaktykuzyskanowla-
tach20.XXw.
Pewnewyobrażenieoskaliodległościdaje
namczaspotrzebny,bypromieńświatłazda-
negoźródładotarłdoludzkiegooka.ZeSłońca
