Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
SZTUKA:DZIEJEPOJĘCIA
międzynimiabstrakcyjni,jakKandinsky.Jednakżerozumienietojest
zbytwąskie,boekspresyjnośćjestcechąpewnychprądówidziełsztuki,
jednakżeniewszystkich;niezmieścisięwnimsztukakonstrukcyjna.
5.Cechąswoistąsztukijest,˝ewywołujeprze˝yciaestetyczne.Tadefi-
nicjadopatrujesięswoistejcechysztukiwjejdziałaniunaodbiorców.
Awięcniewsamychdziełach.Mimotoprzesunięcie(typowedlaXIX
iXXwieku),jesttodefinicjapodobnadotej,któraswoistącechęsztu-
kiwidziaławpięknie.Możnająrównieżsformułowaćtak:cechąswoistą
sztukijest–żewywołujedoznaniepiękna.
Trudnościtejdefinicjisąpodobnedotrudnościtamtej.Termin
„przeżycieestetyczne”jestniewielebardziejjednoznacznyiwyraźny
niżtermin„piękno”.Jesttodefinicjazbytszeroka,bonietylkodzieła
sztukiwywołująprzeżyciaestetyczne;potrzebnebyłobyograniczenie,
np.żeswoistącechąsztukijestnietylkoto,żewywołujeprzeżycieeste-
tyczne,ależemanaceluichwywoływanie;atojestwątpliwe.Zdrugiej
strony:jesttoteżdefinicjazbytwąska.ItogłówniespowodowałowXX
wiekuprzeciwniejopozycję.Możemyokreślaćsztukęprzezjejdziała-
nie,aledziałanietoniejestwyłączniedziałaniemestetycznym.Jeślimó-
wimy,żecośdziałaestetycznie,tomamynamyśli,żewywołujezachwyt
albowzruszenie;adziałanieniektórychdziełsztuki,wszczególności
dziełnaszegostulecia,macharakterinny.Towłaśniespowodowałowy-
sunięciejeszczeinnejdefinicji.Mianowicie:
6.Cechąswoistąsztukijest,˝ewywołujewstrząs.Itadefinicjasztuki
odwołujesiędojejdziałanianaodbiorców,ale–rozumiejeinaczejniż
definicjapoprzednia.Wypłynęłapóźniejodinnych,jesttypowądefini-
cjąnaszychczasów.Wielujestdziśplastyków,pisarzy,muzyków,dla
którychzadaniemiosiągnięciemsztukiniejestwywoływanieprzeżyć
estetycznych,lecz–prze˝yćsilnych,wstrząsu,„szoku”.Dziełoudane
jestdziełem,którewstrząsa.Inaczej:zadaniemsztukijestnieekspresja,
lecz–impresja,wnaturalnymznaczeniutegowyrazu,czyli–wrażenie,
silnewrażenie,silneuderzeniewodbiorcę.Bergson(Lesdonnéesimmé-
diates,1889,s.12)wyraziłtowcześniejbodajodinnych,piszącjużwte-
