Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PLATON
91
PLATON
Prądhumanistycznywfilozofii,rozpoczętywVw.,wydałwpoczątkunastępne-
gostuleciawielkąsyntezę:dziełoPlatona.NiebyłatopierwszasyntezafilozoficznaGre-
ków,poprzedziłająbowiemfilozofiaDemokryta.Aletamtabyłasynteząprzyrodniczej
filozofiipierwszegookresu,tazaśwyszłaznowejorientacjihumanistycznej;tamta
wmaterii,tazaśwideiiduchuwidziałaosnowębytu;tamtabyłasystememmateriali-
stycznym,tazaśidealistycznym.
ŻYCIEPLATONA.PlatonAteńczykżyłlat80,od427do347r.Żyłwczasachrozkwi-
tuAten,watmosferzenajwyższejkulturystarożytnej,naktórązłożyłosiępaństwoPe-
ryklesa,sztukaFidiaszairuchetycznyinaukowy,stworzonyprzezSokratesa.Pochodził
zeznakomitegorodu,matkamiałaprzodkawSolonie,ojciecnależałdoKodrydów.
Kulturadomubyławysoka,wychowaniestaranne.Wduchuprawdziwiegreckim
odmłodukształciłzarównociało,jakumysł.Nauczycielgimnastykimiałmłodzieńcowi,
któregowłaściweimiębyłoArystokles,daćprzydomek„Platona”zajegobaryszerokie.
Wigrzyskacholimpijskichiistmijskichodnosiłzwycięstwa.Ćwiczyłsięwpoezji,malar-
stwieimuzyce,achoćtwórczośćjegoinnymposzłatorem,pozostałzawszeartystą.
Naukowestudiarównieżrozpocząłwcześnie:słuchałKratylaheraklitejczyka,znał
popularnewAtenachpismaAnaksagorasa.MająclatdwadzieściapoznałSokratesa.Prze-
byłznim8latażdojegośmierci.Latatemiaływpływdecydujący;jeśliniewytworzy-
ły,topodniosływysokąjegokulturęlogicznąietyczną.ObcujączSokratesem,Platon
stykałsięzarazemzróżnymiprądami,jakiereprezentowaliuczniowieSokratesa:Anty-
stenes,Arystyp,Euklidesiinni.
PośmierciSokratesaopuściłAteny;zaczęłysięjegolatawędrówki.Byłpono
wEgipcie;kursowałyopowieściojego„wtajemniczeniu”przeztamtejszychkapłanów.
BywałpotemweWłoszech,wojczyźnieeleatyzmuipitagoreizmu;odwiedzałArchyta-
sawTarencieistaregoTimaiosapitagorejczykawLokri.PodróżePlatonatrwałylatdwa-
naście,powróciłznichjakoczłowiekzupełniedojrzały.OdtądzamieszkałwAtenach.
ZałożyłszkołęwgajuAkademosaioddałsiępracypisarskiejinauczycielskiej.Wotacza-
jącymgożyciupolitycznymbezpośredniegoudziałuniebrał;jednakpragnąłczynemna
wielkąskalęzastosowaćsweidee,zmienićcałyustrójpolitycznyi„filozofówuczynić
królami”.
Byłobowiemjegoprzekonaniem,żepolityka,natchnionaprzezfilozofię,powin-
naukształtowaćświatwedleideidobra.Politycypowinniulepszaćziomków,anieschle-
biaćim;faktyczniezaśnietroszcząsięoprawdziwedobrokraju,leczschlebiająobywa-
telomprzezzwiększanieichzamożności,wygody,potęgipaństwowej.Perykles,Cymon,
Temistokles,MilcjadesjczyuczyniliAteńczykówlepszymi?Nie,onitylkowzbogaci-
liAtenyirozszerzyliichgranice;samidoświadczyliniesprawiedliwościizłościAteńczy-
kówjawięcdosprawiedliwościidobrawychowaćichnieumieliczyniechcieli.„My-
