Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
NormatywneimetodologicznezałożeniakoncepcjiSMSM
1.2.RACJONALNOŚĆHOMOOECONOMICUS
IMETODOLOGICZNYINDYWIDUALIZM
Jakjużwspomniano,dofundamentalnychzasadmodeluspołecznejgos-
podarkirynkowejnależyzasadaposzanowaniawolnościczłowiekaidokony-
wanychprzezniegowyborów.Prawodopodejmowaniadecyzjiwzgodziezsu-
biektywnąpercepcjąrzeczywistościizindywidualnymipreferencjamiprzyznają
istocieludzkiejczołowimyślicieliepokioświecenia,wszczególnościA.Smith
(1723-1790),J.Locke(1632-1704),C.Montesquieu(1689-1755)iE.Kant
(1724-1804).Zpewnościąnieczynilibytego,gdybyniebyliprzekonani,że
człowiekznaturyjestistotąracjonalnąirozumną.Tylkotakaistotamożepod-
porządkowaćsobieświatiingerowaćwprawanatury.Musitorobić,używając
swojegorozumu;świat/naturęmożnaopanować,jedyniepostępującrozsądnie.
Racjonalnośćdziałańwymaganodmitologizowanianatury”22oraznwładzyroz-
sądku”(Bohrmann2003:11).Istocieobdarzonejrozsądkiemirozumemprzy-
sługujegodność.Natymstwierdzeniuopierasięm.in.imperatywkategoryczny
Kantanakazującywkażdymdziałaniuizachowaniudostrzegaćczłowieczeństwo
własnejosobyikażdegoinnegoczłonkaspołeczeństwa23.Człowieczeństwoisto-
tyludzkiejokreślasensjejdziałaniainiepozwalaczynićzczłowiekanarzędzia
realizacjipartykularnychcelów(Kant1793/1983).
WyposażonywrozumirozsądekczłowiekprzezA.Smitha(1776/1954)opi-
sanyzostałjakohomooeconomicus-człowiekekonomiczny,tj.istotaracjonal-
niedążącadozaspokajaniawłasnychpotrzebirealizacjiswoichcelów.Racjo-
nalnośćhomooeconomicuswyrażasięwdążeniudomaksymalizacjikorzyści
(użytecznościbądźzysku)osiąganychzwykorzystaniadostępnychograniczo-
nychzasobów.Realizująckorzyściindywidualne,homooeconomicusprzyczynia
sięteżdowypełnianiacelówwspólnych.Podobniejakmodelgospodarkirynko-
wej,takżekoncepcjahomooeconomicusczęstopoddawanajestkrytyce.Wątpli-
wościbudzązwłaszczazałożeniastojąceupodstawykoncepcjiSmitha.Wteo-
riihomooeconomicusfunkcjonujewidealnychwarunkachwłasnościprywatnej,
pełnejswobodyzawieraniaumówidoskonałejznajomościrynków,naktórych
dokonujeaktówkupna-sprzedażywszystkiego,cojestmupotrzebnedożycia
iprodukcji.Wrealnymświeciewarunkiteniespełnione.Przedewszystkim
założeniepełnejinformacjiuznaćnależyzadefactoniespełnialne.Nawetjeśli
dziękiukonstytuowaniusięnormspołecznychliczbapotencjalniedostępnychal-
ternatywdziałaniamaleje,oczywistejest,żejednostkanieznaichwszystkich
izawszepodejmujedecyzjewwarunkachograniczonejwiedzyiniepewności.
Gdybyjednakznajomośćwszystkichalternatywdziałaniastanowićmiałabez-
22M.Weber(1920/1988:94)mówiwtymkontekścieonodczarowaniuświata”.
23WfilozofiirozsądkuE.Kantdochodzidowniosku,żerozumnyczłowiekjestwstaniezrozumnego
poznaniawsposóbwolnypodejmowaćdecyzjeprowadzącedosformułowaniaogólnychobiektywnych
reguł.Kierującsięrozumem,człowiekdochodzidopoznania,żechceprowadzićnrozsądneżycie”,tzn.
pozwalającesięrozwinąćdoogólnejzasady(Baruzzi2007).