Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
NormatywneimetodologicznezałożeniakoncepcjiSMSM
nymdążeniemdorealizacjiswoichkorzyścibezoglądaniasięnakoszty.
Ekonomianiestawiajednakhomooeconomicuszawzórdonaśladowania.Po-
nadto,stawiającznakrównościmiędzyhomooeconomicusiegoizmemnakoszt
innychludzi27,fundamentalnikrytycyczłowiekaekonomicznegoniedostrzegają
możliwościpozytywnegouwzględnieniainteresuinnychludziwfunkcjiużytecz-
nościegoistycznejjednostki(np.Etzioni1991;Macpherson1962).Wichopinii
użytecznośćinnejosoby,jeśliwogólepojawiasięwfunkcjiużytecznościhomo
oeconomicus,totylkozeznakiemnegatywnymtypowymdlaistotkierujących
sięzazdrością.JednakSmithwswojejkoncepcjinigdzieniezakłada,żeczło-
wiekekonomicznydążydomaksymalizacjiwłasnychmaterialnychkorzyścina
kosztinnychludzi.Człowiekekonomicznydążyntylko”domaksymalizacjiwła-
snychkorzyści,przyczymźródłemindywidualnejsatysfakcjimogąbyćrównież
zachowaniaaltruistyczne,tj.indywidualnedziałanianakierowanenapoprawęsy-
tuacjiinnych(więcejzob.Collard1978).Otwartąnaniemonetarnekorzyści,np.
prestiż,samorealizacjęisukcesyinnychludzi,funkcjąużytecznościodznacza
sięnp.resourcefulevaluatingmaximizingman(REMM)-racjonalnyczłowiek
zdolnydoewaluacjiswoichdziałań(JenseniMeckling1994).Cowięcej,drugi
człowieknietylkoniestanowizdefinicjiprzeszkodynadrodzedosamorealiza-
cji,leczwręczprzeciwnie,dopieroumożliwia.Społecznaaktywnośćorazspo-
łecznaintegracjakonstytuująniezbędnewarunkiosiągnięciaszerokorozumiane-
godobrostanu,nacowszczególnysposóbwskazująm.in.badaczezajmującysię
kategoriąszczęścia(np.TkachiLyubomirsky2006;DiTommasoiSpinner1993)
itzw.komunikatywnymwymiaremceluwolności(np.Theunissen1980).
Działaniaaltruistycznemogązatemstanowićprzykładpozytywnegoracjonal-
negoegoizmu28.Takapozytywnainterpretacjaegoizmubudziwprawdziesprze-
ciwniektórychsocjologów29,ichkrytykajednaknieprzekonuje,jeślizałoży-
my,żeracjonalnyczłowiekkierujesięnietylkoracjonalnościąinstrumentalną,
27Niejednokrotnieczłowiekekonomicznyzredukowanyzostajedoczłowiekakonsumującego(homo
consumens),wktórymkonkurencjawyzwalanajgorszecechychciwości,skąpstwaiegocentryczności,
np.M.YoungiP.Willmott(1957/1992)orazJ.Platt(1971),alerównieżS.Lebergott(1993),który
stwierdza,żenwspołeczeństwachotwartychludzkiewyborysłużąjedyniepogonizaszczęściem”(ibi-
dem:11).DodyskusjiekonomicznejpojęciehomoconsumenswprowadzaE.Fromm(1979),szacując,że
conajmniejpołowamieszkańcówkrajówrozwiniętychwykazujetypowedlatakiegoobrazuczłowieka
cechy.SformułowanaprzezFrommakrytykaspołecznaniekierujesięjednakprzeciwkodążeniuczło-
wiekadorealizacjiwłasnychcelówjakotakiemu.Filozoftenopisujetylkojedenzpodtypówczłowieka
ekonomicznego,jeślizatakimożnauznaćhomoconsumens,podtyp,którypojawiasięwokreślonych
warunkachspołecznych,awręczjestichproduktem.
28Oczywiściepojawiasięprzytymprobleminterpersonalnejporównywalnościużyteczności.Za-
kładającpragmatycznieistnienieprostychpsychologicznychwzorcówreakcjiludzinanieszczęściedo-
tykająceinnychludzi,interpersonalneporównaniakorzyścimogąjednakzostaćsprowadzonedooceny
odczućodnoszącychsiędozaspokojeniapodstawowychpotrzebczłowieka(Petersen1993b),bezko-
niecznościkardynalnegopomiarupoziomówużyteczności.
29Np.A.Aldridge,odnoszącsiędotreściEkonomicznejteoriizachowańludzkichG.Beckera(1990),
zarzucazwolennikominterpretacjiegoizmudopuszczającej,lubnawetuznającejzaregułę,pozytywne
uwzględnieniekorzyściinnychludziwfunkcjikorzyściegoisty,nimperialistycznezapędy”.Przezzabieg