Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
estetyzmu„sztukadlasztuki”utwory,pełniącefunkcjepozaeste-
tyczne,traktowanebyłyjakoużytkowe,utylitarneiniezasługują-
cenamianodziełsztuki.
Droginowejodmianyigłównegonurtuzaczęłysięrozchodzić.Dystans
pomiędzyodmianami,adresowanymidoinnychkategoriiodbiorców,szcze-
gólniezaznaczyłsięwokresiepoczątkowym.Cechąodróżniającąutworyobu
nurtówbyłzawartywnichdydaktyzm.Częstowięcmożnaspotkaćtwierdze-
nie,żeliteraturadladzieciodswegozaraniabyłapodporządkowanapedago-
gice,ponieważfunkcjawychowawczajejtekstówszczególniewyraziście
zdominowałafunkcjepozostałe.Byłaniejakonajejusługach.Dopieronieco
późniejzaczętodomagaćsiętraktowaniajejrównieżjakosztuki.Dotyczyto
zarównopierwszychoryginalnychutworównazachodzieEuropy,którepo-
wstaływdrugiejpołowieXVIIIwieku,jakiutworówpolskichpojawiających
sięodpoczątkulatdwudziestychXIXstulecia.Jedneidrugiepropagowały
dobrewychowanie,poprzezstaranniedobraneprzykładyilustrującemyśl
przewodniąutworuorazwstawkiumoralniające,abygłówneprzesłaniedy-
daktycznezostałowłaściwiezrozumianeizaakceptowane.
Polskaliteraturadladzieci,będącawytworemoświeceniowejświadomo-
ściliterackiejirozwijającasięniejakoobokromantyzmu,zewzględunaswój
dydaktyzmniebyławysokocenionawkręgachartystycznych.Wrazzjejna-
rodzinaminaskutekwzrastającejtendencjidouwolnieniasięliteraturyeli-
tarnejodspołecznychpowinnościpozaliterackich,główniedydaktycznych,
zarysowałasięwyraźnaopozycjaartyzmuidydaktyzmu.Odtejpory,to
znaczymniejwięcejodpoczątkuXIXwieku,obietekategoriebywajątrakto-
wanewpiśmiennictwienaukowymiwkrytyceliterackiejjakoorientacjean-
tagonistyczne.Relacjemiędzynimiukładająsięróżniewzależnościodepoki,
sytuacjispołeczno-politycznejorazkierunkówiprądówideowo-artystycznych.
Wokresiewczesnegopozytywizmuszerokorozumianydydaktyzmujawnił
sięmiędzyinnymijakoprogramowyskładnikideowyedukacjispołecznej
wpowieścitendencyjnej.Wkrótcejednakzostałpoddanyostrejkrytyce
zpozycjiartystycznych,azwłaszczazpunktuwidzeniaformującegosiępro-
gramupowieścidojrzałegorealizmuipowieścinaturalistycznej,cowkonse-
kwencjidoprowadziłodojegozanikuwliteraturzewysokoartystycznej
15.
DopierouschyłkuwiekuXIXdydaktycznaliteraturadladziecizbliżyłasię
niecodogłównegonurtuiznalazławiększeuznaniedlaswychmetodod-
działywanianaodbiorcę,kiedywśródcelówwychowawczychmłodegopoko-
---
---
---
---
---
---
15Zob.A.Martuszewska,Dydaktyzm,w:SłownikliteraturypolskiejXIXwieku,red.J.Ba-
chórziA.Kowalczykowa,ZakładNarodowyimOssolińskich–Wydawnictwo,Wrocław1991,
s.194.
25
