Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
13
osobaminierównymistanembyłowprawdzieważne,alepowodowałoujemne
skutkiprawnedladzieciimałżonków),spadkowym(codozasadyniemożna
byłodziedziczyćpoosobachwyższychstanem)iopiekuńczym(niemożnabyło
sprawowaćopiekinadosobąwyższegostanu).
Najszerszązdolnościąprawnądysponowałaszlachta-wdawnymprawietyl-
koonamogłanabywaćwłasnośćnieruchomościziemskich.Szlachcicniemógł
jednaktrudnićsięzajęciaminieszlacheckimi,takimijakrzemiosło,handel,praca
fizyczna,podrygoremutratyszlachectwa.Zdolnośćprawnaduchownychograni-
czonabyławszczególnościwzakresieprawamałżeńskiegoiopiekuńczego(nie
moglioni-odXIIw.-zawieraćmałżeństwisprawowaćopieki)orazwdziedzi-
nieobrotuziemią.Ustawyamortyzacyjnez1635r.zakazywałydysponowania
narzeczosóbduchownychiinstytucjikościelnychnieruchomościamibezzgody
sejmu.dokońcaszlacheckiejRzeczypospolitejduchowniniemoglibyćbe-
neficjentamirozporządzeńwłasnościąziemską.Dotyczyłotozarównoczynno-
ściodpłatnych,jakinieodpłatnychmiędzyżyjącymi(intervivos)inawypadek
śmierci(mortiscausa).
Ograniczeniazdolnościprawnejstanumieszczańskiegoprzejawiałysię
głównie,wsferzeprawaprywatnego,ograniczeniamidotyczącymiobrotunieru-
chomościami.KonstytucjesejmowezXViXVIw.zakazywałymieszczanomna-
bywaniaiposiadaniawłasnościziemskiej.Zakaztenzostałzłagodzony,apotem
zniesiony,dopierowXVIIIw.Mieszczanomzakazywanoteżdemonstrowania
dobrobytu.
Chłopipoddaniwzasadzieniemielizdolnościprawnejpozawłasnymsta-
nem.OdXVIw.utracilionitakże,codozasady,możliwośćsamodzielnegowcho-
dzeniawstosunkiprawnezosobamirównymisobie,będącymipoddanymiinne-
gopana.
3.2.3.Cześć
Cześć(dobrasława,honor)doXVw.byłaprzymiotemsłużącymwszyst-
kimwolnymludziom,choćmiałaróżneznaczeniewzależnościodprzynależ-
nościstanowej.Szczególneznaczenietemuprzymiotowinadawałaszlachta.
Uszczerbeknaczcilubjejutratapowodowałyograniczenielubbrakzdolności
prawnej.Utrataczcipowodowaładolegliweskutkizwłaszczawprawiepro-
cesowym(niemożnośćwystępowaniawprocesienawetwcharakterzeświad-
ka)orazspadkowym(niezdolnośćdodziedziczenia,adlakobietutratapraw
posagowych)orazwsferzeprawapublicznego(niemożnośćpiastowaniaurzę-
dów).Wrozwojuhistorycznymograniczeniazdolnościprawnejwynikające
zuszczerbkuczciewoluowałyizczasemichskutkiodnosiłysięwcorazmniej-
szymstopniudostosunkówprywatnoprawnych,pozostającistotnymiwzakre-
sieprawpolitycznych.