Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.HistoriarozwojupraktykiresocjalizacyjnejwPolsceinaświecie
33
1.2.2.RozwójplacówekresocjalizacyjnychwEuropie
Pierwszydompracy(workhouse)powstałwBirdewellwAngliiw1553r.zinicjatywy
królaEdwardaVIibyłpowszechnieznany,chociażniemożnagojeszczeuważaćza
wzórstosowaniazasadpoprawczych,którezmierzałydowpojeniazatrzymanymna-
wykudopracyprzezfizycznyprzymus,niekiedynawetprezbicieiumoralnianie.Do-
myterozpowszechniłysięwwieluhrabstwachpodnazwąbirdewells.
WtymsamymczasierozwijająsiępodobnezakładypoprawczewHolandii(por.
Czerwiec,1958,s.13–14).ZinicjatywyradnychmiastaAmsterdam,podbezpośred-
nimwpływemskazania16-letniegochłopcazakradzieżizabójstwow1589r.,po-
stanowionowybudowaćdomdlamłodocianychprzestępców,włóczęgówiżebraków.
W1595r.wybudowanozakładdlamężczyzn,aw1596r.dlakobiet.Początkowo
zakładytebyłyprzeznaczonedlamłodychprzestępców,prostytutekorazdlatzw.
źleprowadzącychsiękrnąbrnychchłopców.Zbiegiemczasuwdomachtychza-
czętoumieszczaćwszystkichzłoczyńcówskazanychnakarydo20latpozbawienia
wolności.
Punktemwyjściadziałalnościzakładówamsterdamskichbyłachęćpoprawymało-
letnichprzestępcówiprzyzwyczajeniaichdopracy.Zamierzonecelewychowawcze
próbowanoosiągnąćprzezzatrudnianiewięźniówwzakładachmechanicznych,przy
przędzeniuwełny,wyrobiesukna,wygładzaniukolorowegodrzewaitp.Zawykony-
wanąpracęwięźniowieotrzymywaliwynagrodzenie,zktóregoczęśćwręczanoimco
tydzień,aczęśćodkładanonatzw.funduszwyjściowyfondsdesortie(por.Lewicki,
1974,s.389).Staranosięrównieżopoprawęmoralnąwięźniówprzezoddziaływanie
pastoraoraznauczyciela,któryprowadziłnaukęczytaniaipisaniagłówniewśródmło-
docianych.Dużądbałośćoumoralnieniereligijnewykazywaliradni,biorącyudział
wkolektywnymadministrowaniuzakładem.Wzakładachamsterdamskichszybkoza-
uważono,żewspólneprzebywaniewtychsamychcelach(izbach)niebezpiecznych
zbrodniarzyichłopcówoddanychdlamoralnejpoprawyniedajedobrychrezultatów,
dlategoteżw1603r.wybudowanooddzielnybudynekdlamłodzieży,wktórymwno-
cychłopcyprzebywalioddzielnie,wdzieńzaśpracowaliwspólniezinnymiwięźnia-
mi.Dałotopoczątekwięzieniucelkowemu,którepóźniejnakontynencieamerykań-
skimrozwinęłosięwsystemzwanyauburnskim.
Zakładyamsterdamskie(męski,żeńskiimłodzieżowy)stałysięznanewEuropie
dziękisprawnejorganizacji,wysokiemupoziomowiwarunkówbytowychitendencjom
poprawczym.Twierdzono,wzakładachamsterdamskichznalezionoskuteczneme-
todypoprawywłóczęgów,żebrakówizłodzieiprzezstosowaniepracyprzymusowej,
któraradykalnieusuwawstrętdopracy,jakiimzarzucano.Wtedyporazpierwszy
wdziejachwięziennictwawypłynąłproblemwychowalnościprzestępcyimożliwości
jegopoprawy(por.Czerwiec,1958,s.15).
Zaprzykłademzakładuamsterdamskiegoposzłyinnemiastaholenderskieihan-
zeatyckiemiastaniemieckie,pozostającewstosunkachhandlowychzAmsterdamem,
wtymtakżenależącydotzw.Hanzy(związekhandlowypółnocnychmiastbałtyckich
istniejącyodXIIIdoXVIIw.)polskiGdańsk,gdziew1629r.równieżotwartodom