Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Podobnieniearbitralnezałożeniaprzyjąłemdlakategoriigrupyliterac-
kiej17.Łatwiejjąbowiemzdefiniować,trudniejzaśjednoznacznierozstrzygać
ogrupowym,bądŹHluŹnym”typiekonkretnychzespołówpisarzy.Znalazły
sięwięcwSłownikuhasłaokolektywachbezdyskusyjniegrupowych
takichjakpolskaAwangardaKrakowska,rosyjskieBractwoSerafinaczyan-
gielskaGrupaBloomsbury,aleitakżeozespołach,którychzbiorowatożsa-
mośćniejesttakjednoznaczna.Tuowspólnociedecydowałyprzedewszyst-
kim,zespołoworedagowane,czasopismaliterackieomniejlubbardziej
wyraŹnymprofiluprogramowym.DlategowSłownikuznalazłosięniemało
haseł,ztytułemczasopismawnagłówku,opisującychugrupowaniaoszcze-
gólniewpływowymcharakterze,którychprogramowośćdzisiajuwidacznia
siębardziejniżwprzeszłości(np.polskaHKuŹnica”,węgierskiHNyugat”,
portugalskieHOrpheu”iHPresen˜a”,jugosłowiańskiHZenit”).
WSłownikuograniczammateriałdozjawiskprzedewszystkimliterackich,
conieznaczyjednak,żepomijaminterartystycznąwspółpracęartystów
współkreującychposzczególnekierunkiigrupy.Itaknp.whasłachfutu-
ryzm,konstruktywizm,dadaizm,ekspresjonizminadrealizmczytelnikznaj-
dzierównieżpodstawowefaktynatematinnychsztuk,awięcgłówniema-
larstwaorazfilmu,muzykiiteatru.Słownikzawieratakżeinformacjeotych
grupachplastycznych,wktórychpisarzeodegraliistotnąrolęm.in.oholen-
derskimzespoleHDeStijl”,polskieja.r.imiędzynarodowejCobrze.
RamyczasoweSłownikaokreślatytuł.Jednakcooczywiste,niemogłem
arbitralnieustalićjakiejśgranicynowoczesności,tymbardziejżeprocesyli-
terackieposzczególnychliteraturnarodowychnieprzebiegałyrównolegle,
awielewartościXIXw.przeszłowrozmaitysposóbiwróżnychkrajachpo-
zaswojestulecie.Takżedlatego,żeliteraturaXXw.częstonawiązywałabez-
pośredniąwięŹznajbliższąsobieprzeszłością.StądwSłownikuznalazłysię
hasłanp.orealizmie,naturalizmie,dekadentyzmieitd.,choćmożekierunki
tepotraktowanezostałymniejuważnieniżzjawiskaściśledwudziestowiecz-
ne.Bardziejoczywistyjestterminusadquem-koniecwieku.Starałemsięwięc
ogarnąćtakżewspółczesnośćostatniejdekady,czylilatdziewięćdziesiątych,
możezniezawszesatysfakcjonującymskutkiem,boliterackieinstatunascen-
diniełatwodajesięstabilizowaćwsłownikowymskrócie.
Słownikpowstawałwczasie,kiedyrunąłmurberliński,kiedydokonywa-
łysięwEuropieWschodniej,wtzw.blokuradzieckim,radykalneewolucje
ustrojowe,awięctakżeideologiczneiświatopoglądowe.Niewpłynęłoto
jednakzasadniczonatreściSłownika,bozakładałemobiektywizmodsame-
gopoczątku.Conajwyżej,dziękiHwybiciusięnawolność”,mogłemwnim
przekazaćwielefaktów,którewPRL-byćmoże-nieuszłybyuwadzecen-
zury.Łatwiejteżbyłopokazaćnarodowedokonanialiterackiedawnychrepu-
blikradzieckichLitwy,Łotwy,Estonii,BiałorusiiUkrainy,aletrudniej-bo
trzebabyłopilniezważaćnadzisiejszepodziały-literaturPołudniowych
Słowian.Charakteryzowałemliteraturyeuropejskiezcałymdobrodziej-
17Natematgrupyliterackiejpor.przedewszystkimM.Głowiński:Grupaliterackaamodelpoezji,
[wjego:]Styleodbioru,Warszawa1977orazJ.Stradecki:WkręguSkamandra,Warszawa1977.
8
