Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
ProcesynarodotwórczenaWileńszczyźniejakoźródłokonfliktu
ległympaństwie).DziałaczeLitewskiejPartiiDemokratycznej,organi-
zującywlatach1904—1905zjazdyautonomistów,postulowalibudowę
państwalitewskiegonarodupolitycznego:nObywateleLitwyokulturze
polskiejzapanującywkrajujęzykuznająlitewski,ajegoznajomośćuwa-
żajązaniezbędną.PozostaliobywateleLitwytraktująpolskijęzykikultu-
ręzrównymszacunkiem,starająsiętegojęzykanauczyć,ajegoużywa-
niewdomuimiejscachpublicznychuważajązasłuszne.Tosamo
dotyczyteżinnychjęzyków".Powydarzeniachroku1905demokratyczny
kierunekwśrodowiskuelitruchulitewskiegozostałjednakzdominowany
przezcorazsilniejszetendencjenacjonalistyczne53.
Zapoczątkowanieirozwójruchunarodowegolitewskiegowpłynęłyna
zmianędotychczasowych,patriarchalnychstosunków.Budzenieświado-
mościnarodowejwśródLitwinów,pielęgnowanieimanifestacyjneużywa-
niejęzykalitewskiegouwypuklałyzarazemróżnice,podkreślałyobcość
tych,którzyzhasłamiczysymbolaminarodowymisięnieutożsamiali.
Rodziłsięwięckonfliktpolsko-litewski,któryzestronyLitwinówcecho-
wałapostawabrakuakceptacjidotychczasowegoukładustosunkówmię-
dzyetnicznych.Dotądbowiempolskośćkojarzyłasięzprzynależnościądo
warstwwyższych,litewskośćtraktowanojakosynonimplebejskości,
anprzymusupolonizacyjnegoniebyło,byłtylkowstydnieumiećpopol-
sku"54.Nacjonalizmprzypominaoetnicznejróżnorodnościspołeczeń-
stwa,domagasiętolerancjiiszacunkudlawłasnejgrupyetnicznej,ale
częstonietolerujeinnychiodbierajednostcemożliwośćsamodzielnego
decydowaniaoprzynależnościdogrupy55.TakteżLitwini,którzytożsa-
mośćswąchcielibudowaćnakulturzewjęzykulitewskimiwspólnocie
etnicznej,uważającWilnoiokolicestolicyzaobszarlitewski,ludność
zamieszkałąnatymterenieuznawalizaLitwinównspolonizowanych",
nzbiałorutenizowanych",zatemoczywistymateriał,którynależylitewsko-
ściprzywrócić56.Litwinikulturypolskiejzkoleidrwiliczęstokroćznlitwo-
manów",ludziwykształconych,znającychzazwyczajbieglejęzykpolski,
53R.Miknys:WileńscyautonomiściiichprojektyautonomiipolitycznejLitwy
wlatach190411905.nLituano-SlavicaPosnaniensia"[Poznań]2001,T.8,s.112.
54Zob.J.Polakowska-Kujawa:Narodowa,etniczna,postnarodowaiden-
tyfikacjaaobywatelstwo.W:Nacjonalizmorazkonfliktyetniczno-narodowe.Red.
J.Polakowska-Kujawa.Warszawa1999,s.9—28;Polacyjesteśmyczyspolszcze-
niLitwini.Odpowiedźuczonychpolskich.Wilno1930.
55A.Sadowski:Harmoniaikonfliktynapograniczach.W:Pograniczaetniczne
wEuropie.Harmoniaikonflikty.Red.K.KrzysztofekiA.Sadowski.Bia-
łystok2001,s.21—22.
56Por.L.Wasilewski:KresyWschodnie.Warszawa—Kraków1917,s.86;
R.Miknys:ProblemkształtowaniasięnowoczesnegonaroduPolakówlitewskich
wpierwszejpołowieXXwieku.nBiuletynHistoriiPogranicza"[Białystok]2000,nr1,
s.21—32.
