Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Cotojestfleksja?
sformułowania,jakspecjaliścizajmującysięchemiąatmosferyczyzbadanie
geologiiwyspy.
Zdarzasięteż,żesłowafleksjaużywamyjeszczeinaczej,odnoszącje
dokursufleksji(wpoprzednimznaczeniu)lubpodręcznikafleksji.Podobnie
słowochemiamożnaodnieśćnp.dolekcjichemii,por.Nachemiibyła
klasówka.Teprzesunięciaznaczeniowemającharaktersystematycznyiilustrują
zjawiskoznanepodnazwąmetonimii.Podręcznikoweprzykładymetonimii
–np.czytaćMickiewiczawznaczeniu<czytaćpoezjeMickiewicza’–pokazują,
żeczęstoopierasięonanawzorzeparsprototo(częśćzacałość).Mówimy
fleksja,mającnamyślipodręcznikfleksji,kursfleksji,wykładzfleksji,
egzaminzfleksji,mówimyteżfleksja,mającnamyśliprzedmiotbadań
tejdyscypliny.
1020Czymsięzajmujefleksja?
Jakpowiedzieliśmy,podstawowymfaktem,wokółktóregokoncentrująsię
opisyfleksjiposzczególnychjęzyków,jestodmiennośćwyrazów.Pojęcieto
wymagapewnychuściśleń,alenaraziezadowolimysięjegointuicyjnymujęciem.
Nawetlaikomwiadomo,żepewnewyrazywpolszczyźnieodmieniająsię,tzn.
występująwróżnychformach:pies,psa,psuitd.,innezaśniepodlegająodmianie,
np.wczoraj,nawetlubnatomiast.Ważnejest,żemimozróżnicowaniaformtypu
pies,psa,psuitd.postrzegamyjewłaśniejakoformyjednegowyrazu.Natomiast
słowapies,piesek,psina,psiskotraktujemyjakoformyróżnychwyrazów.Do
zadańfleksjinależywięcprzedewszystkimustalenie,któreformywyrazowe
należądojednegowyrazu,aktóredoróżnychwyrazów.Inaczejmówiąc,
pierwszymzadaniemfleksjijestokreśleniekryteriówpodziałuformwyrazowych
pomiędzywyrazydanegojęzyka,atakżekryteriówuporządkowaniaformwtychże
wyrazach,któremunadajesiępostaćtzw.paradygmatów.
Drugimzadaniemfleksjijestopisbudowyformwyrazowych.Zauważmy,że
gdybyformydanegowyrazubyłyzróżnicowanewsposóbprzypadkowy,dla
każdegowyrazuinny,topamięcioweopanowanieodmianytysięcywyrazów
byłobyniemożliwe.Choćwięcwielośćwzorówodmiany(teżnazywanych
paradygmatami)możesprawiaćtrudność,zwłaszczacudzoziemcom,samoistnienie
tychwzorównieulegawątpliwościijestfaktemdoniosłymdlaopisugramatycz-
nego.Jakwidać,drugiezadaniefleksji–opisbudowyformwyrazowych–musi
polegaćnaujawnieniuwzorówodmianywyrazówdanegojęzyka.
Odpowiedniodotegobędziemymówićoparadygmatycefleksyjnejisyntag-
matycefleksyjnej.Tapierwszazajmujesiępodziałemformwyrazowychmiędzy
wyrazyiuporządkowaniemformwparadygmatach.Tadrugaopisujebudowęform
wyrazowych.Jednaidrugazakładauprzedniąidentyfikacjęformwyrazowych,
któraniejestbynajmniejoczywista,gdyżgranicesłówwyznaczoneortograficznie
