Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Nagórko,Zarysgramatykipolskiej,Warszawa2007
ISBN978-83-01-15390-8,©byWNPWN1998
24
Alfabet
ibiałoruski.Dodrugiegokręgukulturowegoidoalfabetułacińskiegonależą
języki:czeski,polski,słowacki,dolno-igórnołużycki,chorwacki,słoweński.
Alfabetłaciński,obcyprzecieżfonetycepolskiej,wymagał,rzeczjasna,
przystosowaniadonowejfunkcji.Byłtodługiprocesidopierorozpowszechnienie
siędrukuwXVIw.umożliwiłopodjęciepróbujednoliceniapisowniijej
kodyfikacji.
Współczesnyalfabetpolskiskładasięz32liter:a,ą,b,c,ć,d,e,ę,f,g,h,i,
j,k,l,ł,m,n,ń,o,ó,p,r,s,ś,t,u,w,y(igrek),z,ź,ż.
Łacińskieliteryq,vorazxpojawiająsięwtekstachpolskichjedyniewpisowni
wyrazówobcych,najczęściejnieprzyswojonychnazwwłasnychicytatów,por.:
Quidam,Vade-mecum(tytułyutworówCyprianaNorwida),quasi,vide,Xymena,
Oxford.
Powstrzymującsięnarazieodrównieprecyzyjnejodpowiedzinapytanie
oliczbęgłosekwjęzykupolskim(tuodpowiedźzależyodsposobutraktowania
wariantów),możemyzcałąpewnościąstwierdzić,żeprzewyższaonaliczbęliter
powyższegoalfabetu.Zdrugiejstrony,zprzyczynhistorycznych,pewnegłoski
majądzisiajpokilkaoznaczeń(różnicewpisownisąrefleksemdawnozatartej
różnicywwymowie).Konwencjonalnaortografianiemusiprzestrzegaćżelaznej
zasadytranskrypcjifonetycznejprzewidującejodpowiedniość:jedenznakliterowy
–jednobrzmienie(głoska).Zwyczajepisownianewjęzyku,znaturyrzeczy
konserwatywne,utrwalaneprzezpisanąkulturęnarodu,nienadążajązaprzemianami
wmowie.
Najważniejszeróżnicemiędzywymowąapisowniąprzedstawiająsięna-
stępująco:
•dziąsłowe(alweolarne)odpowiednikigłoseks,z,czapisywanesązapomocą
dwuznaków:sz,rz(tendźwiękmożebyćrównieżoddawanypojedynczym
znakiemż)orazcz,por.:szum,kasztan,kosz...;rzeka,morze,spjrz...,ale:
żaba,może;czekać,oczko,kicz...
Uwaga:dzisiejszerzjestślademdawnegomiękkiegor,,jakiedodziśzachowałosięwjęzyku
rosyjskim.Ponieważwewspółczesnejpolszczyźnierzorazżwymawianesątaksamo,przetoznajomość
językarosyjskiegoułatwiadecyzjeortograficzne,por.:rzeka–boros.r,eka,ale:może,boros.możetbyt,.
•dźwięczneodpowiednikic,ćiczzapisujemyjakodz,dźidż,por.:dzban,na
drodze,dźwięk,dżem,dżentelmen.
Uwaga:dżjestwwyrazachrodzimychbardzorzadkie,naogółwystępujewprzyswojonych
zapożyczeniach(sątozwykleanglicyzmy).Odmonoftongicznegodżnależyodróżnićdwugłoskowe
d-rzwwyrazachrodzimych:drzewo,mądrzyćsię,drzemka(tupor.różnicęwwymowiemiędzydżem
orazdrzem!–rozkaźnikoddrzemać),atakżespotykanenagranicymorfemówd-ż,por.:podżarzyć.
Niemonoftongicznawymowazaznaczanajestczasamiprzezzapiszdywizem,por.:d-rzemać.
Tosamozjawiskodotyczywyrazówzrzpojawiającymsięnagranicymorfemów,por.marznąć
wymawianejakomar-znąć,albowwyrazachobcych,por.nazwiskoKurzwymawianezniemieckajako
kur-c.
