Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zadaniapaństwajakosystemuinstytucji
21
natomiasttakąingerencję,którajestkonieczna.PiusXIzalecał,abypaństwadbały
oswojąniezawisłość,czegogwarancjąpowinnobyćwymaganieodobywateliwypeł-
nianiaichobowiązkówwzględemnarodu.Dospełnieniawarunkuniezawisłościiza-
pewnieniaobywatelompowszechnegodobrobytusą–zdaniempapieża–konieczne
kulturaumysłowa,moralnaifizyczna38.
Św.AugustynzHipponywyróżniłdychotomicznypodziałpaństwana„pań-
stwoBoże”(civitasDei),doktóregonależyzaliczyćosobycnotliweiumarłych,
oraz„państwoszatana”(civitasdiaboli)zgrzesznikamiziemskimiorazskazanymi
napotępienieumarłymi.Wpaństwieziemskim(civitasterrena)występująwedług
św.Augustynawłaśniedwarodzajepaństw:Bożeiszatana.Filozofuzasadniajedno-
cześnie,iżpaństwopowstałowwynikugrzesznejnaturyczłowieka39.
Państworozważaneprzezśw.Augustyna,MarcinaLutraiJanaKalwinawtzw.
nurcieaugustyniańskimmaścisłyzwiązekzautorytetemChrystusaorazKościołem.
Mimoiżkażdyztrzechprzedstawicielinurtuodmiennieoceniałwyrażeniegłosu
BogaprzezKościół,toteologiałaskimówiącaoludzkiejniemocyorazwszechwład-
nejmocyBoga(zbawiającegolubpotępiającego)byławspólna.Św.Augustyn,Luter
iKalwinuważali,żepaństwoniemożeuczynićludzinaprawdędobrymi,ajegorola
sprowadzasiędosferyregulacjizewnętrznychzachowań,któreumożliwiąobywate-
lomdanegopaństwazgodnewspółżycie.Zgadzalisię,silnieakcentująctakipogląd,
żewpaństwiejestpotrzebnasilnawładzapochodzącabezpośrednioodBogaiprzy-
dzielonaczasowoziemskiemunamiestnikowi.Uważali,iżdojrzałośćspołeczeństwa
ijegokondycjamoralnadecydująotym,czydanywładcajestdaremBożym,czyteż
następstwemgrzechupopulacjibędącejpodjegopanowaniem.Władzawnurcieau-
gustyniańskimmiałaprzeciwdziałaćludzkimzapędomagresywności,egoizmuczy
pożądania,którepowstałyjakowtórnenastępstwogrzechupierworodnego.Istotą
takiejwładzybyłostosowanieprzymusuwceluzagwarantowaniapraworządności
iporządkupublicznego.Karastanowiławarunekkoniecznyutrzymaniaładuspo-
łecznego,ajejstosowaniewiązałosięzprzeświadczeniem,żegrzesznanaturaludzka
stoczysięnadrogębezprawia,jeżeliniebędąistniałyodpowiedniesankcjekarne40.
1.3.Zadaniapaństwajakosystemuinstytucji
Wewspółczesnymświeciepaństwawzdecydowanejwiększościniestanowiąhomo-
genicznychsystemównarodowych,wyalienowanychzgospodarkiświatowej.Coraz
częściejsąkomponentemugrupowaniaintegracyjnegopaństwwzglobalizowanym
świeciewramachokreślonejuniicelnej,handlowej,gospodarczejczywalutowej.
Ztegowzględuinterespublicznypaństwnarodowychmożewymuszaćpotrze-
bęusprawiedliwionegoodstępowaniaodswobódrynkuwewnętrznego(zazwyczaj
38Op.cit.,s.76–87.
39J.Śmiałowski,Państwoklasowewodwrocie,WydawnictwoPaństwowejWyższejSzkołyTech-
niczno-Ekonomicznej,Jarosław2011,s.68.
40Zob.T
.Szczech,Państwoiprawowdoktrynieśw.Augustyna,MarcinaLutraiJanaKalwina,
WydawnictwoUniwersytetuŁódzkiego,Łódź2006,s.303–312.
