Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
AleksanderLipatow
TosąwypowiedziRosjanwynikłezbezpośredniejobserwacjiżyciaiobyczajów.
WypowiedźMickiewiczanatomiastmapodłożeideowe-historiozoficzneispołeczne,
czemudałwyrazwnTrybunieLudów”
.Pismotonawiązywałodowczesnosocjalistycz-
negoprotoplastyzczasówWielkiejRewolucjiFrancuskiej.Komitetrewolucyjnyskładał
sięzPolaków,Rosjan,Francuzów,Niemcóworazprzedstawicieliinnychnarodowości.
Mickiewiczbyłredaktoremnaczelnym.WartykuleNaszprogram,zamieszczonym
wpierwszymnumerzepisma,stwierdzanasamympoczątku:nPołożenieEuropyjest
takie,żeodtądstajesięniepodobieństwem,byjakiśludkroczyłodosobnionypodrodze
postępu,podgrozą,żesięsamzgubi,narażająctymsposobemsprawęwspólną”
12
.Wtym
właśnieświetlewartosobieuzmysłowićpoglądyMickiewiczanasprawypolsko-rosyjskie
ijegopobawionyobsesjinacjonalistycznejstosunekdoRosji.JeszczewnPielgrzymie
Polskim”stwierdzał,niżsprawapolskajesteuropejska”13.Właśniewtymsamymkon-
tekściemożnawpełnizrozumiećjegostwierdzenieznTrybunyLudów”:nMiałwsobie
duchapolskiegotenczłowiek,którywrewolucjinapisałnachorągwiachpolskich:«Za
wasząinasząwolność»,iwyraz«waszą»położyłprzedwyrazem«naszą»,wbrewcałej
dawnejlogicedyplomatycznej”14.
Rosjajakopaństwodespotyczne,jakosystemrządówsamodzierżawnych,atakże
państwotejczęściRosjan,którabyłaspołeczeństwemupaństwowionym,wtakiej
perspektywieMickiewiczowskiejwizjiwspółpowiązania,współzależnościiwspółod-
działywaniakwestiilokalnych(narodowych)iuniwersalnych(ogólnoeuropejskich)
wyłaniasięwUstępieDziadówczęściIIIjakodrugaRosja-drugapoRosjiludu,Rosji
nbiednegonarodu”
,Rosjinniewoli”
.
Wartozaznaczyćepickicharakterutworów,któreMickiewiczdołączyłdoDziadów
częściIIIjakoUstęp.Stądjegowyraźneznamionapowieścipoetyckiej:luźnakompo-
zycjacałościorazspecyficznapostaćnarratora,któryuzewnętrzniapostawę,uczucia
czyrefleksjezarównowłasne,jakiautorskie(turozróżnieniejestnieznacznealbo
wręczzatarte)15.
Zgodniezkonwencjągatunkuogółnapierwszyrzutokaoddzielnych,zdawałoby
się,osobnych,nibynawzajemniepowiązanychobrazówUstępuskładasięnahistorio-
zoficznie,politycznie-kulturowoimoralno-etyczniespójnycałokształtdrugiejRosji.
WformiepoetyckiejMickiewiczwyraziłto,cowtymsamymokresieprzeżył,prze-
myślałiuchwyciłwrealiachspołeczno-politycznychEuropy,wjejżyciuumysłowym
orazwsferzestosunkówmiędzynarodowych,ajużwtymwłaśnieuwarunkowaniu
(idziękiniemu)trafiłwsamosednosystemurosyjskiego,ukazałjegowewnętrzną
istotęizewnętrzneprzejawy.
otokwintesencja-awłaściwietylkojedenzprzykładów-jegoprzenikliwejdiag-
nozy,któraujrzałaświatłodziennewnPielgrzymiePolskim”z5kwietnia1833roku:
12A.Mickiewicz,op.cit.,s.375.
13Ibidem,s.372.
14Ibidem,s.374.
15Wliteraturzepolskiejjednymzpierwszychutworówtegogatunku,obokMariiA.Malczewskiego,
byłKonradWallenrodMickiewicza.
