Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Legendakulturowa.Próbasyntezy
rykówprzeświadczenie,żemożnawiernieoddaćprzeszłość.Historyk
wierzyłniezachwianiewbezstronnośćobserwacjiiopisu.Panowało
przekonanie,żeprzybliżasiędzieje–zgodniezpostulatemLeopolda
vonRankego–Djaktonaprawdębyło”(Dwieeseigentlichgewesen
war”),natomiastwiekXXzasiałwątpliwości,odsłoniłkulisypracy
historyka,narażonegoipodatnegonazafałszowania27.DWgenezie
każdegozjawiskazhistoriiduchowej,intelektualnejtkwijakaśta-
jemnica.[ś]Badaczusiłującynapodstawierozmaitychzachowanych
świadectwzrekonstruowaćje,odtworzyćtak,»jaktonaprawdębyło«,
wistociekonstruujetylkowłasnąichwersję”[Żyłko2009:13].Niektó-
rzyposzlijeszczedalejinadaliopisowihistorycznemuatrybutytekstu
literackiego.Itakhistorycyupodabniająsiędopoetów
,ahistoriibliżej
jestdosztukiniżnauki.Czytelnikuzyskujeostateczniezawszeznie-
kształconyobrazprzeszłości,dziejewkrzywymzwierciadle.
Zrównaniehistorykaipoetypodkątemefektukońcowegoichpracy
jestoczywiściepewnymuproszczeniem.Ważnetustajesięzrozumienie
pozycjihistorykazawieszonegomiędzyzdarzeniamiifaktami.Hyden
White,amerykańskiprzedstawicielpostmodernizmu,stwierdza:Dzda-
rzeniasiędzieją,faktysąustanawianeprzezopisjęzykowy”[White
2009:47],aJackGoodydodaje:Drelacjazjakichśwydarzeńnigdynie
jesttymiwydarzeniami”[Goody2012:226].Obastanowiskanawiązują
dopogląduNietzschego,wedługktóregonieistniejąfakty
,lecztylkoich
interpretacje.
Wtakichokolicznościachstatuswiarygodnychźródełinformacji
utraciłytakżedokumentyautobiograficzne(autobiografie,dzienniki,
pamiętniki,wspomnienia,listyitp.).LimitzaufaniadlaświadectwDsu-
gerującychautentyczność”[Perlmann1987:124]bezpowrotniesięwy-
czerpał.Zapanowałazgodnośćcodotego,żeDżadendokumentniejest
niewinny”[LeGof2007:257].PowystąpieniachMarksa,Nietzschego
iFreuda,Dwielkichmistrzówpodejrzliwości”,współczesnybadacz
musiuzbroićsięwszczególnączujnośćiostrożnośćwobecdostęp-
27TopolskiodnotowujeD»brakprawdy«wnarracjikonstruowanejprzezhistory-
ków”,poczymdodaje:Dzwyklewskazujesięnaczteryczynnikiuzależnieniaefek-
tówpoznaniahistorycznegoodpodmiotupoznającego:usytuowaniespołeczne
poznającego,określającejego»perspektywę«badawczą;odniesieniedowartości;
towszystko,comoglibyśmynazwaćwiedząogólnączyteoretyczną,zjakąhistoryk
przystępujedobadania;cechyosobistehistoryka”[Topolski1984:275–276].
34
