Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
autonomicznegoinstynktu”)„niepowstałybyanisztuka,aninauka,aniżadneinne
wielkieosiągnięcialudzkości”(K.Lorenz,1966).Jaktojestmożliwe,skoropierwszym
warunkiemujawnieniasiętakiegoinstynktujestsytuacja,gdy„grupaspołeczna,zktórą
jednostkasięidentyfikuje,wydajesięzagrożonajakimśzewnętrznym
niebezpieczeństwem”?(K.Lorenz,1966).Czyistniejąjakiekolwiekdowodyempiryczne,
żesztukainaukarozwijająsięjedyniewówczas,kiedyistniejejakieśzewnętrzne
zagrożenie?
Lorenzwyjaśniaprzyjaźńsąsiedzkąwyrażającąsięwchęcioddaniazasąsiadażycia
jako„rzeczzupełnieoczywistą,jeślijestontwoimnajlepszymprzyjacielemiuratował
ciebienieskończeniewielerazy;robimytak,nawetniemyśląc”(K.Lorenz,1966).
Przypadkitakiego„przyzwoitegozachowania”,którerzeczywiściełatwomogą
występowaćwbliskichrelacjachmiędzyludźmi,„dowodzą,żestanowiąonerodzaj
zachowań,którewystępowaływystarczającoczęstowokresiepaleolitycznym,aby
wytworzyćfilogenetyczniewpojonenormyspołeczne,którychzadaniembyłoradzićsobie
ztakąsytuacją”(K.Lorenz,1966).
Takipoglądnaprzyjaźńsąsiedzkąjestmieszaninąinstynktywizmuiutylitaryzmu.
Ratujeszswegoprzyjaciela,ponieważonwielokrotnieuratowałtwojeżycie;aco,jeśli
zrobiłtotylkorazalbowcale?Ponadtorobisztaktylkodlatego,żezdarzałosię
towystarczającoczęstowpaleolicie!
Wnioskidotyczącewojny
Wyciągającostatecznewnioskizeswejanalizyinstynktownejagresjiuczłowieka,Lorenz
znalazłsięnastanowiskupodobnymdotego,jakiezająłFreudwswymliście
doEinsteinaDlaczegowojna?(1933).Niktniebędziemiałpowodówdozadowolenia,
kiedydojdziedowniosków,którezdająsięwskazywać,iżwojnajestnieunikniona,
ponieważstanowirezultatdziałaniapopędu.Jednak,oileFreudmógłnazwaćsię,
wbardzoszerokimsensie,„pacyfistą”,otylemianotojedynieznajwyższymtrudem
możnabyodnieśćdoLorenza,choćzdajeonsobiesprawę,żewojnaatomowastanowić
będziekatastrofębezprecedensu.Próbowałodnaleźćsposoby,którepomogą
społeczeństwuuniknąćtragicznychskutkówdziałaniainstynktuagresji;wrzeczysamej,
wwiekuatomumusiałsięzastanowićnadmożliwościązaprowadzeniapokoju,jeślichciał
uczynićswojąteorięwrodzonejdestrukcyjnościczłowiekawmiarępowszechnie
akceptowalną.NiektórezjegopropozycjipodobnesądopomysłówFreuda,aleistnieje
międzynimiistotnaróżnica.SugestieFreudawypowiadanesątonemskromności
isceptycyzmu,podczasgdyLorenzdeklaruje:„Niewstydzęsięstwierdzić,że[…]sądzę,
iżmogęnauczyćludzkośćczegoś,comożejejpomóczmienićsięnalepsze.
Toprzekonanieniewydajemisiędowodemzarozumiałości,najakimożewyglądać[…]”
(K.Lorenz,1966).
Rzeczywiścieniebyłobyonodowodemzarozumiałości,gdybyLorenzmiałcoś
ważnegodopowiedzenia.Nanieszczęściejegopropozycjerzadkowychodząpozawytarte
slogany,„prosteprzepisy”jakośrodekprzeciwkozagrożeniu„społeczeństwa,które
pogrążasięwcałkowitejdezintegracjispowodowanejwadliwymfunkcjonowaniem
wzorcówzachowańspołecznych”:
1.
„Najważniejszymprzepisemjest[…]«poznajsamegosiebie»”,przezcoLorenz
rozumie,że„musimypogłębićpoznaniełańcuchaprzyczynnaszegowłasnego
zachowania”(K.Lorenz,1966)–toznaczyprawewolucji.Jakojeden
