Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ŚrodowiskoprzyrodniczeZiemi
Strukturaifunkcjonowanie
ŚrodowiskoZiemistanowiprzestrzeńutworzonązcharakterystycznychsfer:
litosfery,pedosfery,hydrosfery,atmosferyibiosfery,którewzajemniesięprzeni-
kają.Wuproszczeniuprzestrzeńtamastrukturęwarstwową.Poszczególnesfery
różniąsięcechamifizycznymiichemicznymi,atakżewypełniająfragmentytej
przestrzeni.Niemogąonefunkcjonowaćsamodzielnie,tworzącjednolitąstruktu-
ręfunkcjonalną.CharakterystycznecechysferśrodowiskaZiemiprzedstawiono
wtabeli1.
Tab.1.CharakterystycznecechysferśrodowiskaprzyrodniczegoZiemi
Sferyśrodowiska
Litosfera
Pedosfera
Hydrosfera
Ziemi
Zewnętrznapowłokakuliziemskiejsięgającadoastenosfery,obejmującasko-
rupęziemskąiczęśćgórnegopłaszczaZiemi,zbudowanazminerałówiskał.
Dzielisięnalitosferęoceanicznąogruboścido62kmilitosferękontynentalną
oprzeciętnejgrubości113km.Powstanietejsferyrozpoczęłosięokoło4,6−5mld
lattemu,ajejpodstawowastrukturaukształtowałasięokoło2,7mldlattemu.
Dalszaewolucjalitosferywiązałasięzruchamipłyttektonicznych(rozpad
lądówioceanów)orazruchamigórotwórczymi.Ukształtowaniepowierzchni
litosferynalądachipodoceanamijestwypadkowąoddziaływaniaczynników
endogenicznych(ruchygórotwórcze,wulkanizm,ruchylądotwórczeitrzęsienia
ziemi)iczynnikówegzogenicznych(wietrzenie,ruchymasowe,erozjaiakumu-
lacja),aodniedawnatakżewpływudziałalnościczłowieka.
Zewnętrznawarstwaskorupyziemskiejomaksymalnejmiąższościdokilku
metrów,utworzonazczęścimineralnychiorganicznychorazwodyipowietrza,
powstaławwynikuoddziaływaniaczynnikówglebotwórczych(klimat,budowa
geologiczna,wody,drobnoustroje,rośliny,zwierzętaidziałalnośćczłowieka)
wtrakcieprocesuglebotwórczego.Odpewnegoczasujakośćistanpedosfery
zależątakżeodczłowieka.Stanowionaśrodowisko,wktórymstalezachodzą
procesyprzemianmateriiorganicznejwnieorganicznąinieorganicznej
worganiczną.Warunkujeistnienieżycianalądach,ajejrozwójifunkcjonowa-
niezależąodorganizmówżywychipowstającejmartwejmateriiorganicznej.
Wodnapowłokakuliziemskiejprzenikającadopozostałychsferśrodowiska,
obejmującagłówniewodywpostaciciekłej(oceany,morza,rzeki,jeziora,wo-
dypodziemne),aponadtostałej(lądolody,lodowceiwieloletniazmarzlina)
ilotnej(parawodnawatmosferze)(1,4mldkm3).Charakterystycznącechą
hydrosferyjestkrążeniewodyorazjejretencjaozróżnicowanymczasietrwania
(odkilkunastuminutdomilionówlat).Groszasobówhydrosferytowodysłone
Charakterystyka
19
