Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
KsięgaI
F.Mor.ArndtwZeitschriffürGeschichtlicheWissenschafSchmidta,3,244
wjednymmiejscuobliczyłzaludnienieGermaniina37do46osóbnamilękwa-
dratową(14do18nakm2),niemniejwoparciuozałożenie,żerzymskieprze-
kazynatematograniczonegorozwojugermańskiejkulturyagrarnejsąniepraw-
dziwe.Obecnienaukowcyzgadzająsięcodotego,żeopisygermańskiego
rolnictwauCezaraiTacytaoddająstanrzeczywisty,awrazztąpodstawą,przy
pełnymszacunkudlazdrowej,naturalnejspostrzegawczościdoświadczonego
autora,októrymtumówimy,upadarównieżwynikającastądkonkluzjaoznacz-
nymzaludnieniuiowielkiejliczbieludności,októrejRzymianietakuwielbiali
pisać.NapodstawieporównańzliczbamipodanymiprzezBelochadlaGaliiob-
liczyłem,wpodanymwcześniejartykulewPreussischeJahrbücher,zaludnienie
napoziomie4do5osóbnakm2.Odtamtejporyzachwiałysięniecopodstawy,
naktórychopierałemteliczby,otyle,żewmiędzyczasiezarzuciłemmojąwiarę
wliczby,jakieCezarpodajewprzypadkuHelwetów,aktórezkoleibyłypunk-
temwyjściadlaBelocha.Niemniejjednaksamewyliczeniamożemyutrzymać.
Liczbybędącepunktamiodniesienia,któredasięużyćdouzyskanianasam-
przódprzybliżonejpodstawy,możemyobecnieznaleźćwSchmollerawśród
znakomiciezebranychdanychwGrundrissderAllgemeinenVolkswirtschafsleh-
re,1,158ikolejne,zwłaszczastr.183.SchmolleruzyskujeliczbydlaGermanii
wczasachnarodzinChrystusanapoziomie5do6osóbnakm2.Winnymmiej-
scuwjegopracy(s.169)wyrażaprzekonanieiżmojewyliczenia,czyli25000
dusznaplemię(4-5nakm2)wydająmusięraczejzawysokie,niżzaniskie.Nie
matutaknaprawdęsprzeczności,bowiemtutajostateczniemożemymówić
obardzoogólnychwyliczeniach.Bezwzględunato,czybyłoto4czy6osóbna
km2,liczbaGermanówmiędzyRenemaŁabąoscylowałanapoziomienie
większymniżmilion.Możemyjeszczebardziejzawęzićteobrachunkizapo-
mocądanychdotyczącychzasięguiskładuposzczególnychplemion.
Znamygeografiępółnocno-zachodniejGermaniidostateczniedokładnieby
stwierdzić,żerejonmiędzyRenem,MorzemPółnocnym,Łabąiliniąpopro-
wadzonąodMenuwpobliżuHanaudomiejsca,gdzieSoławawpadadoŁaby,
zamieszkiwało23germańskieplemiona:dwaFryzów,Kanninefatowie,Bata-
wowie,Chamawiowie,Ampsiwariowie,Angriwariowie,Tubantowie,dwa
Chauków,Uzypetowie,Tenkterowie,dwaBrukterów,Marsowie,Chasuario-
wie,Dulgubinerowie,Lombardowie,Cheruskowie,Chatowie,Chatuario-
wie,Innerionowie,IntwergowieiKalukunowie14.Całyregionmiałokoło
14Por.codoszczegółówtekstpowyżej,oraznatematFoserowie,Sugambrowie,Dandutowie,Teksuan-
driowie,MarsakowieiSturiowie.PreussischeJahrbücher81,478orazMuchDeutscheStammsitz.Przeciw-
kotemuopisowinadalmożnapostawićobiekcję,żechoćnazwy,którenamprzekazanowźródłach
mogą,ogólnie,zostaćzlokalizowanegeograficznie,tojednakkilkaznichmożeodnosićsięniedople-
mion,leczzwyczajniedookręgówiklanów.Zpewnościązdarzałosiędośćczęstoiłatwo,żepojedyncze
klany,którenaglewzrastaływsiłęodłączałysięodpniaitworzyłynoweplemię.Jeślijednakztegopowo-
dupowinniśmywykreślićkilkanazwjakoniepewne,atymsamymustalićrozmiarśredniegoobszaru
zajmowanegoprzezplemięnajakieś6650km2,toniezmieniatonaszychkonkluzji,zwłaszczadlategoże
możemyuzupełnićwyliczeniaiprzyjąć,żepodniektóryminazwamiplemionkryjąsięichfederacje.
WtymmiejscupragnęserdeczniepodziękowaćJakubowiPawłowskiemuzczasopismaStarożyt-
nościzaprzełożenienajęzykpolskinazwwłasnychwiększościzwymienionychtuplemiongermań-
skich(dop.tłum.).
