Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przysięgą,aichwystąpieniasprowadzałysiędowygłoszeniawewłasnej
osobie(jeszczewVwiekup.n.e.)lubpotwierdzeniaodczytanegoprzez
sekretarzasądowegozeznania(IVwiekp.n.e.).Wistocierolaświadków
sprowadzaćsięmogładowyrażeniamoralnegoispołecznegowsparcia
jednejzestronprocesu,anie—jakwspółcześnie—przedstawieniano-
wegomateriałudowodowego
37
.Jeślijednakświadekpotwierdziłniepraw-
dę,liczyćsięmógłzpozwemwramachprywatnegooskarżeniaozłożenie
fałszywegoświadectwa(dikēpseudomartyrion).Wmniejszymstopniu
dotyczyćtomogłojednaksprawozabójstwo,gdziewszyscyświadkowie
składalizeznaniapodprzysięgą(samezaśstronyprocesunamocypo-
dobnejprzysięgizobligowanebyływypowiadaćsiętylkonatematme-
ritumsprawy).Przysięgite,będącestandardowymelementemrozprawy
sądowej,należyjednakodróżnićodnpróby”przysiąg,przeprowadzanej
wramachwyzwaniaiwzałożeniumogącejzastępowaćproces,jakome-
chanizmautomatycznegorozstrzyganiasporu.
Próbaprzysięgi
38jestczęstymwyzwaniem,któreodnajdujemywteks-
tachateńskichmówców
39.Wyzwaniatemajązregułycharakterporonny,
tzn.niezostająpodjęteprzezdrugąstronęitymsamymdlasamejspra-
wymająjedyniepośrednie,nieformalneznaczenie:wykorzystywanesą
jakoargumentyretoryczne,sugestie,żeadwersarz,którywyzwanianie
podjął,macośdoukrycia.Znamywszakżejedenprzypadek,wktórym
próbaprzysięgiokazałasięargumentemprawnym,itoniebagatelnej
mocy,borozstrzygającymspórautomatycznie,bezmożliwościkonty-
nuowaniasprawyprzedtrybunałem.NiejakiMantias,pozwanydosądu
wsprawieuznaniaojcostwa,zgodziłsięwramachnieformalnegoukła-
duzapłacićpowodowipieniądzewzamianzazaniechaniedochodzenia
przedsądem.Pretekstemdozamknięciasprawymiałobyćodrzucenie
przezmatkępowoda,Plangon,wyzwanianapróbęprzysięgi.Plangon
jednakumowyniedotrzymała.Przyjęławyzwanieiprzysięgła,żeojcem
jejsyna,powoda,jestwłaśnieMantias,dziękiczemucałyspórrozstrzyg-
niętyzostałpozasądowonajegokorzyść
40.Sprawatastanowiwymowną
ilustrację,jakwielkąwagęprzywiązywaliAteńczycydoprzysiąg;tym
bardziejżenieistniałyżadneśrodkiprawne,któremogłybydyscyplino-
waćskładającejeosoby:krzywoprzysięstwojakotakieniebyłowAtenach
37Humphreys2007(oryg.1985);contra:MirhaDy2002.
38Nt.przysiągipróbyprzysiągzob.MirhaDy1991;Gagarin2007;Sommerstein—
BayLiss2013:56—121;Sommerstein—Torrance2014.
39
Np.[Dem.]29.26;49.42;54.40—42;55.35.
40Por.Dem.39.3—4;49.9—11;zob.teżGriffith—Williams2020.
WPROWADzENiE
43
