Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Krótkierozważaniaoaksjologii,wartościachiantywartościach
Posiłkującsięteoriąwspółodniesieniawykluczającychsięcechwartościotwór-
czychdodatnichiujemnych,dochodzidoprzekonania,żewartośćujemnajest
wartościąpochodną,którejźródłemjestwartośćdodatnia
37
.
RomanIngarden,światowejsławykrakowskifenomenolog,wyróżniłtrzy
grupywartościowitalne(utylitarno-przyjemnościowe),kulturowe(poznawcze,
estetyczne,socjalne/obyczajowe)imoralne/etyczne
38
.Jednocześnie,dostrzegając
wkażdejznichprzeciwieństwa,wyodrębniłdwuczłonowypodziałwartościna
pozytywneinegatywne,którykrzyżujesięzpowyższąklasyfikacją.Twierdził,
żewartościnegatywneniesąprostymbrakiemodpowiednichwartościpozytyw-
nych,leczmająswójpozytywnieokreślonystatusontyczno-epistemologiczny
39
.
WładysławTatarkiewicz
40
,wybitnyhistorykfilozofiiiestetyki,azarazemwzór
lapidarnychrozważańaksjologicznych,zwróciłuwagęnachwiejnośćfilozoficzne-
goterminuUwartość”
41
.Zaakcentowałjegodwuaspektoweznaczenieododatnie,
awtedybrzydotaczynikczemnośćniemająwartości,orazujemne,kiedybrzydota
czynikczemnośćmająwartość,aleujemną.Tenkrótkiizwięzłyprocesrozumo-
waniaimplikujepodziałwartościnadodatnieiujemne.AutorParergichwiejność
omawianegowyrazuzauważarównieżnapoziomiezwiązkuterminówUwartość”
iUdobro”.Pierwszegoznichproponujeużywaćnaoznaczeniewłaściwościrzeczy,
adrugiegonaoznaczenierzeczyposiadającejtęwłaściwość.Obaterminy(rze-
czowniki)mogąbyćużywanezamiennie,mimoiżprzymiotnikUdobry”masens
węższyniżUwartościowy”.Stądjużkrokdoklasycznejkoncepcjifilozofii,operują-
cejpojęciamidobraizłazamiastwartościiantywartości.
Programfilozofiiklasycznejcechującysięm.in.redukcjonizmemaksjologiido
metafizyki(teoriibytu)niezajmujesięfilozoficznymsensemterminuUantywar-
tość”.Przestrzeńtęwypełniająbadanianaddrugimczłonemnakazumoralnego
pochodzącegozprawanaturalnegooUczyńdobro,aunikajzła”.Wdziejacheu-
ropejskiejmyślifilozoficznejopróczdualistycznejteoriidobro–zło,wktórejzło
pojmowanojakopozytywnąpostaćbytu
42
,wypracowanomonogenicznąteorię
zła-braku,uznającązłojakobraknależnegodobrawbytowaniuidziałaniuczłowie-
ka
43
.WtejArystotelesowsko-Tomaszowejkoncepcji,kontynuowanejirozwijanej
zwłaszczaprzezKrąpca,złoniestanowijakiegośrealnegobytusubstancjalnego.
37
Tamże,s.28.Por
.L.Hostyński,Wartośćujemna…,s.111–114.
38
R.Ingarden,Uwagiowzględnościwartości(wo)tenże,Studiazestetyki,t.3,Warszawa1970,
s.216–219.
39
R.Ingarden,Czegoniewiemyowartościach(wo)tenże,Studia…,s.223.
40
W
.Tatarkiewicz,zwłaszczaobokTadeuszaCzeżowskiego,TadeuszaKotarbińskiegoczyMarii
iStanisławaOssowskichreprezentowałskrzydłoaksjologicznewśródfilozofówszkołylwowsko-
-warszawskiejuchodzącychprzedewszystkimzalogików.Ozainteresowaniachaksjologicznych,
etycznychiestetycznychfilozofówtejszkołypiszem.in.J.Woleńskiwrozdz.IXSzkołalwowsko-
-warszawska(wo)J.Skoczyński,J.Woleński,Historiafilozofii…,s.437in.
41
W
.Tatarkiewicz,Parerga,s.62–63.
42
Zob.M.A.Krapiec,Dlaczegozło…,s.39–68;tenże,Odzyskać…,s.396–400.
43
Zob.M.A.Krąpiec,Metafizyka…,s.195–203;tenże,Dlaczegozło…,s.69–105.
39
