Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Krótkierozważaniaoaksjologii,wartościachiantywartościach
–rzadkość;2)wartościżywotneozdrowy–chory,wyszukany–ordynarny,ener-
giczny–bezwolny,silny–słaby;3)wartościduchoweposiadającetrzypodgrupyo
a)wartościumysłoweowiedza–błąd,dokładny–przybliżony,oczywisty–możli-
wy,b)wartościmoralneodobry–zły,poczciwy–łajdak,sprawiedliwy–niespra-
wiedliwy,dokładny–roztargniony,lojalny–nielojalny,c)wartościestetyczneo
piękne–brzydkie,wdzięczne–grubociosane,eleganckie–nieeleganckie,harmo-
nijne–nieharmonijne;4)wartościreligijneoświęte–bezbożne,boskie–demonicz-
ne,najwyższe–pochodne,cudowne–normalne
47
.
WspółtwórcafenomenologiiMaxSchelerwyróżniłpięćtypówwartości
wukładziehierarchicznymodnajniższejdonajwyższejo1)wartościzmysłowe
(przyjemne–nieprzyjemne),2)wartościutylitarne,cywilizacyjne(użyteczne
–nieużyteczne),3)wartościwitalne(szlachetne–pospolite),4)wartościducho-
we,kulturowe(poznawcze,etyczne,prawne,moralneosłuszne–niesłuszne),
5)wartościreligijne(święte–nieświęte)
48
.Stosującformalnekryteriumpodziału
wobecprzyjętejtypologii,wyodrębniłnakażdympoziomiehierarchiiwartości
pozytywneinegatywne.AutortenwDerFormalismusinderEthikundmateriale
Wertethik,wjednymznajznakomitszychdziełaksjologicznychXXw.,doprecyzo-
wałczęściowosformułowaneprzezFranciszkaBrentanęaksjomaty,któreukazują
relacjemiędzybytemawartościamipozytywnymiinegatywnymi.Takotosiępre-
zentująoUIstnieniepozytywnejwartościsamojestpozytywnąwartością.Istnienie
negatywnejwartościsamojestnegatywnąwartością.Nieistnieniepozytywnej
wartościsamojestnegatywnąwartością.Nieistnienienegatywnejwartościsamo
jestpozytywnąwartością”
49
.InterpretatorzymyśliSchelerowskiejodczytująteak-
sjomatyjakopowinnośćrealizacjiwartościpozytywnychiodrzucenie(nierealiza-
cję)wartościnegatywnych
50
.
4.Opreferencjachterminologicznych
Nazakończeniewypadazauważyć,iżupodstawprowadzonychrozważań
tkwiądwazasadniczepytaniaoczyaksjologiatodziałetykiczyteżodwrotnie
iczyuprawnionejestzamiennestosowanieprzeciwstawnychterminówUwar-
tość–wartośćpozytywna”iUantywartość–wartośćnegatywna”.Odpowiedźna
pierwszeznichprzynosząanalizyhistorycznepoczynionewczęściszkicudoty-
czącymmiejscaaksjologiiwnaukachfilozoficznych.Jeżelipokusićsięogenerali-
zującąuwagęwkwestiidziejówfilozofii,totrudnoniezgodzićsięzklasyfikacją
47
J.OrtegayGasset,Dehumanizacjasztukiiinneeseje,przeł.P
.Niklewicz,Warszawa1980,
s.172–173.
48
Zob.M.Scheler,Materialneaprioriwetyce,tłum.A.W.,Znak1967,nr162,s.1518in.
49
Tamże,s.1513.
50
S.Kowalczyk,Człowiekwposzukiwaniuwartości…,s.104–105;W
.Stróżewski,Istnienieiwartość,
Kraków1981,s.223in.
41
