Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wistniawdziejach,posługującsięludźminiczymmarionetkami,aletoludziepróbują
wcielaćswojepomysły,ideały,planyikoncepcje,tworzącdziełazgodniezuznawanymi
przezsiebieregułami,zasadamiiwartościami.Wytworyartystówkierującychsiętymi
samymi(lubpodobnymi)systemamiwartości,zasadamiikonwencjami,stawiających
sobiepodobnecele,operującychwramachokreślonejwspólnejtradycji,przybierajączęsto
podobnekształty.Tojestźródłozaistnieniaponadindywidualnychstylów(nstyluepoki”
,
nstyluregionalnego”etc.).Pojęciestylujestzatemtakżepewnymsposobemustaleniarelacji
pomiędzyposzczególnymidziełami,będącymizbiorempokrewnychrozwiązańokreślo-
negoproblemualboinaczej:reakcjąnapodobnewyzwanie(sytuacjęproblemową).Rolą
historiisztukijestmiędzyinnymiteoretycznarekonstrukcjatychideałówiuwarunkowań
tejsytuacjiproblemowejjakojednegozkontekstówwinterpretacjidziełsztuki.Teoria
bezhistoriijestniczymndymulatującyszybkoprzezkominipozostawiającytylkokurz”
,
ahistoriapozbawionateoretycznejdyscyplinyjestniczymnhordamyszybuszujących
wpiwnicyipodgryzającychfundamenty”-pisałErwinPanofsky11.Żebyzatemniepo-
zostawaćtylkonajałowymgruncieteorii,wksiążceniniejszejstaramsiętrzymaćmożliwie
bliskokonkretu-czylimateriihistorycznej.Jednymzcelówniniejszejrozprawyjest
przedstawienieprocesów,którychrezultatembyłopowstanienaPomorzuZachodnim
możliwychdowyodrębnieniagrupdzieł-stylówregionalnych.
Kilkasłówwyjaśnienianależałobypoświęcićchronologicznemuigeograficznemu
zakresowibadań.Granicechronologiczneniepowinnybudzićwątpliwości,gdyżod-
powiadająepocewyraźnierysującejsięwsamymmaterialezabytkowym:odpojawienia
sięarchitekturymurowanejdowygaśnięciaśredniowiecznejtradycjiarchitektonicznej
wzwiązkuzwprowadzeniemreformacji.Bardziejdyskusyjnesąnatomiastprzyjętegranice
geograficzne.Wniniejszymtomieprzedmiotamizainteresowaniasądziełaarchitektu-
ryznajdującesięnatychobecnychobszarachPolski,którewśredniowieczustanowiły
wschodniączęśćksięstwapomorskiego(księstwpomorskich)orazdawnąNowąMarchię,
będącąwschodniączęściąMarchiiBrandenburskiej.Tymsamymwzasadziezostałypo-
miniętedziełazaodrzańskiejczęściPomorza(pozaoczywistymiodwołaniamidonich
jakoanalogii).Takiemuwytyczeniugranicmożnazarzucićarbitralnośćiahistorycz-
ność.Rzeczywiście,granicazachodniazostaławytyczonaarbitralniewefekcieIIwojny
światowej.Tegranicesąjednakrzeczywistymitrudnymdopominięciaczynnikiem
warunkującymbadaniaarchitekturynietylkoregionunadbałtyckiego.Mimopostulo-
wanychipodejmowanychpróbzmiany,ciągledominujepisaniehistoriisztukiwramach
współczesnychpaństw
12
.Moimzdaniem,częściowymprzynajmniejuzasadnieniemtego
uporczywegotrwaniaanachronicznej,wydawałobysię,postawybadawczejjestprosty
fakt:każdahistoriajestpisanazperspektywyjakiegośntuiteraz”
,któregoistotnymi
determinantamisąpodziałytopograficzneipolityczne.Wiążesięztymtakżepoczucie
11Panofsky1955,s.1-25,szczególnies.22.
12Por.Zaske1968,Böker1988.
15
