Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XVIWstęp
przezniegozespołu.Jegoroladalekabyłajednakodwyłącznieadministracyjnej.
WykorzystującjegoudziałwpracachŻydowskiejSamopomocySpołecznej,gdzie
WasserkierowałWydziałemZiomkostw,Ringelblumpowierzyłmurolę,którą
samuważałzakluczowąwdziałalnościnaukowejArchiwumspisywaniehisto-
riilokalnychspołecznościżydowskich.JakpisałwswoimdziennikuRingelblum:
„Nasekretarza«OnegSzabat»zostałwyznaczonyprzezówczesnekolegiumkolega
HerszW.,którypełnitęfunkcjępodziśdzień.KolegaW.,uchodźcazŁodzi,jako
działaczspołeczno-politycznyrozumiałpotrzebętegorodzajupracy.Dziękijego
codziennymkontaktomzsetkamidelegacjiuchodźcówzewszystkichzakątków
krajupowstałysetkimonografiimiast,którestanowiąnajcenniejszydorobekdzia-
łalności«OnegSzabat»”
11
.
ToWasserwięcjakopierwszywysłuchiwałispisywałwiadomościnatemat
eksterminacjiŻydówwgettachprowincjonalnych,todoniegodocierałypierwsze
informacjeotworzonychnaziemiachpolskichośrodkachZagłady,wtymrelacja
Szlamka,uciekinierazChełmnanadNerem
12
.Doniesieniatezamieszczałwredago-
wanymwrazzEliaszemGutkowskimbiuletynieprasowym„OnegSzabat”,aź-
niejw„Wiadomościach”alarmującychżydowskąipolskąkonspiracjęokolej-
nychetapachZagłady
13
.WprzedsięwzięciaArchiwumzaangażowałasięrównież
BlumaWasser,przepisująckopieorazspisującrelacjęuchodźcówiwięźniów
obozówpracy.
ZawartawtymtomiespuściznaHerszaWasseraobrazujejednaknietylejego
działalnośćspołecznąipolityczną,ilecodziennośćmłodegomałżeństwa,którepró-
bujeułożyćsobieżyciewzupełnienowychwarunkach.Niezwyklecennymźródłem
ukazującymtęcodziennośćjestbezwątpieniawłączonaprzeznichdoArchiwum
księgakasowa,pieczołowiciespisywanaprzezpierwszełtorarokuichpobytu
wWarszawielistacodziennychwydatków
14
.Ukazujeonanajbardziejosobistąkartę
historiiHolocaustu.Pomiędzyburakami,chlebemiziemniakamiWasserowiezapi-
sująwzmiankioprzeprowadzce,kosztachchoroby,łapówkach,aleteżdrobnych
11
E.Ringelblum,Kronikagettawarszawskiego:wrzesień1939styczeń1943,wstępired.
A.Eisenbach,tłum.A.Rutkowski,Warszawa1983,s.472.
12
AŻIH,ARGI1115(Ring.I/412),JakubGrojnowski[Szlamek(Szlomo)Winer],Relacja
pt.
בֿקעייקס11אָנױרג1רבקגנאַ11צםענ1§ת1דעתיבֿג
[ŚwiadectwoprzymusowegograbarzaJa-
kubaGrojnowskiego].Więcejnatentemat:P.Nowicki,Zanim„przybyłzzaświatów”,nazywał
sięWiner.KrągrodzinnyikonspiracyjnySzlamka,uciekinierazośrodkazagładywChełmnienad
Nerem,„ZagładaŻydów.StudiaiMateriały”5,2009,s.163–192.
13
AŻIH,ARGI23ARGI38,Biuletyny„OnegSzabat”;AŻIH,ARGII423(Ring.II/338/1),
„WiadomościARG”.Natentematzob.R.Sakowska,„Wiadomości”ARGIraportyoZagładzie.
StatusArchiwumRingelblumawgetcieszczątkowymWarszawy,„KwartalnikHistoriiŻydów”
2005,nr1(213),s.30–50.
14
Zob.wtymtomie:dok.27,ARGI1474a(Ring.I/529),[HerszWasser],Książkazapisówka-
sowych.Spiswydatkówcodziennych.żnenotatki.