Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
HISTORYCZNEKORZENIEATEISTYCZNEJAPOLOGETYKIRELIGII
Ojakżeżchciałbymwierzyćwto,wconiewierzę![ł]Chętniedałbymsobieuciąć
nosiuszy,abybyćwierzącym,aleobawiamsię,żełbezuszubeznosabyłbym,tak
jakiteraz,niewierzącymwbrewsobie12.
WdziennikachConstantaznajdujemynatomiastzapisz19lutego1805roku,
wktórymwidać,żewkońcujednoznacznieporzucaswojemłodzieńcze
poglądy.
Wbezbożnościjestcośprostackiegoiwytartego,comnieodpycha.Mamzresztąswoją
ukrytąwiarę.Alecałajestwuczuciu,wnieokreślonychwzruszeniach:niemożnajej
sprowadzićdosystemu.Niezostałbymzrozumiany13.
Constantwięcsamprzyznaje,żewcoświerzy.Pytanietylkowco.Jaki
charaktermajegowiara?Mamydoczynieniazpewnąniekonsekwencją,
gdyautorpiszeotym,żeniemożnajegowiarysprowadzićdożadnegosys-
temu.Samwszakargumentuje,żeczuciereligijnezawszemusisięobjawiać
wjakiejśformie–nieistniejewświeciezjawiskoczystejreligijności.Chyba
żebędziemyrozumiećtęuwagętak,żereligijnościConstantaniedajesię
sprowadzićdożadnejformyznanejreligiitradycyjnej.Tozaśnietylkowydaje
siębardziejprawdopodobne,alerównieżspójnezjegowłasnymiuwagami
oistociereligii.
SabinaKruszyńskawksiążceBenjaminConstant–filozofreligii.Religia–
Moralność–Wolnośćwskazuje,żewżyciuConstantamożnawyróżnićtrzy
przełomyreligijne.Pierwszyłączysięzporzuceniemprzezeńideałówoświe-
ceniowych.Latem1807rokuConstantprzeżywaburzliwąmiłośćdoCharlotte
vonHardenberg(1769–1845)izrywadlaniejkontaktyzMadamedeStaël
(Anne-LouiseGermaineNecker,1766–1817).Czującwyrzutysumieniawobec
obukobiet,szukaukojeniawkontaktachzsektąkwietystówAmesIntérieures,
prowadzonąprzezjegokuzyna.Swojeżyciechcepoddaćjakiejśtajemniczej
woliwyższej.Życiowaobojętnośćgłoszonaprzezkwietystówwspółgraze
sposobemżycia,doktóregoConstantsięprzyzwyczaił,czylidoucieczki
odpodejmowaniaważnychżyciowychdecyzji.Tamwswojejduszyodnajduje
potrzebęwiary–niewierzy,alechciałbywierzyć.
Wlatach1807–1808przeżywadrugiprzełom.Ateizmreligijnyzamieniasię
uniegowsceptycyzm.Wdrażawżycieprogramwłasnej„religiieksperymen-
talnej”,którejdomenąmająbyćfakty,niezaśdoktryna.Constantwtamtym
okresieskłaniasiękuaksjologicznemusensowireligii.Dostrzega,żeczucie
religijne,którewsobieodkrył,jestściślepowiązanezuczuciamiwyższymi.
Byćreligijnymtochciećtego,czegochciałbyBóg.
12S.Kruszyńska,BenjaminConstantfilozofreligii.Religia–Moralność–Wolność,Wydawnictwo
UniwersytetuGdańskiego,Gdańsk2000,s.42.
13B.Constant,Dzienniki…,s.263.
