Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CZęśćPIERWSZA:ODMARATONUDOChERONEI
mapka3,uBazaflotyperskiej”
,uBazaflotygreckiej”).Przezdwanastępnednipóźnympopołudniem(δείλην
ὀψίην,por.Herodot,VIII,9i14)Grecyprzeprowadzaliniewielkieatakinapojedynczeeskadryprzeciwnika,
któryniezdążyłjeszczeskoncentrowaćwszystkichjednostekoraznaprawićuszkodzeń,leczżadenznichnie
zakończyłsięspektakularnymsukcesem.SątotakzwanewstępnestarciabitwypodArtemizjonem.Trzecie-
godniaPersowiebyliwkońcugotowiruszyćdoataku.Grecyprzyjęliuderzenie,zająwszypozycjęobronną
przedswojąbazą(Herodot,VIII,16:ἀTρέμigεἶχoνπρὸgTῷἈρTεμισίῳ),ichskrzydłaopierałysiębezwątpienia
obrzegizatokiPeuki.Persowiezkoleiustawilisięwpółksiężyc(μενoειδὲgπoιήσiνTεgTῶννεῶν;patrz:mapka
4,uGrecy”,uPersowie”).Walkatrwałaodpołudniaażdozmroku,alenieprzyniosłażadnegorozstrzygnię-
cia.Obiestronyponiosłyciężkiestraty.PrawdopodobnieGrecyniesądzili,żepodołajądrugiemuatakowi,
apozatymdotarładonichwiadomośćoupadkuTermopil.Wrezultaciejeszczetejsamejnocywycofalisiędo
Chalkidy,astamtąddoSalaminy.
3.Różnicepoglądów
Literaturaprzedmiotujestbardzoszerokaimożemytutajporuszyćtylkonajważniejszekwestie.Naszakon-
cepcjapodążazarelacjąHerodota.Pominęliśmytylkoinformacjęowysłaniu200okrętówdookołaEubei,
aleówhipotetycznymanewrniemaznaczeniadlaprzebiegubitwy,ponieważrzeczonaeskadrazginęłajuż
wtrakcieburzy(Herodot,VIII,14).Takieposunięcieniematakżesensuzmilitarnegopunktuwidzenia,co
wykazałjużBeloch(II22,87).JeśliPersowiechcieliodciąćGrekomodwrót,moglitegodokonaćowieleła-
twiej,gdybyowe200statkówwypłynęłobezpośredniozAfetena15kmpołudniowyzachódizajęłocieśninę
obokArgyronissos,zamiastżeglować450kmdookołaEubei.
Niesposóbzgodzićsięzjednakzpozostałymipoprawkami,któreproponująwprowadzićBeloch,Bury
iin.Dysputatoczysięnatemat:
1.WycofaniasięGrekówdoChalkidyjeszczeprzedbitwą.Wedługnichnależyodrzucićtęhipotezę–znisz-
czenietrzechstatkówzwiadowczychniemogłobyćwystarczającympowodem,pozatymtakadecyzjaozna-
czałabypoświęcenieTermopil.Niemożnaodmówićsłusznościtakiejargumentacji,aletrzebazważyć,żepa-
nikawybucharównieczęstobezżadnejuzasadnionejprzyczyny.Jeszczewiększąwagęmafakt,żegdybyśmy
wykreśliliówodwrót,koncentracjawojskabyłabyzupełnieniezrozumiała.Persowiepomimociężkichstrat
wtrakcieburzyorazuszkodzeńwiększościstatkówmusielibymiećtyleodwagi,abyruszyćnanienaruszoną
flotęgrecką,któraprzetrwałasztormbezżadnychstrat,gdyżrzeczjasnawyciągniętojąnalądpodArtemizjo-
nem,iprzebijaćsięprzezcieśninęwpobliżuSkiathos,zamiastwrócićdoTermitamsięprzegrupować;Grecy
musielibynatomiastpopełnićbłądjeszczetrudniejszydowytłumaczenia–niewykorzystaćtejchwilisłabości
przeciwnika,pozwalającmuspokojniewylądowaćwAfete.RuchPersówjawisięjakozrozumiałytylkopod
warunkiem,żeGrecyniezdążylijeszczezawrócić,conadomiarwszystkiegowyraźniedajedozrozumienia
Herodot(VIII,4).
2.Trzechstatkówzwiadowczych.BelochwykreślazrelacjiHerodota(VIII,10)bardzoszczegółowyopis
pierwszejpotyczki,wktórejGrecyzatopili30wrogichokrętówiozmierzchubezpieczniewrócilinaswoją
poprzedniąpozycję,ponieważuważatenustępzabłądditografii3–powtórzenieopisuprzejęcia15okrętów,
którepodczaszbliżaniasięPersówstraciłyzoczutrzonflotyizostałyzajętebezwalki,wpadłszywręceGre-
kówstacjonującychwArtemizjonie(Herodot,VII,194).Różnicemiędzytymiprzekazamisąjednakzbyt
wyraźne,żebymożnabyłoprzyjąćtęśmiałąhipotezę:niezgadzasięanimiejsce,aniliczbazdobytychstat-
ków,aniprzebiegwydarzeń.PodczaspierwszychdwóchdniwalkGrecyuderzalipóźnympopołudniem,co
wynikazfaktu,żebyłytotylkowstępnedziałaniazaczepneiatakującywoleliwykluczyćmożliwość,żereszta
flotyprzyjdzienapomoczagrożonym,opuściwszyswojekotwicowiska(takDiodor,XI,12,6).Następnie
nacierającywycofywalisiębezproblemówpodosłonąnocy–zapewnenieczulisięnasiłach,abystawićczoła
przeciwnikowinapełnymmorzu.Świadczyotymjasnoustawienietrzeciegodnia,podczasgłównegostarcia–
jedynejwalnejbitwycałejfloty,dojakiejdoszłowtrakcietychdziałań.Codopowszechnejwewspółczesnejli-
teraturzeprzedmiotuopinii,żetębitwęwprzeciwieństwiedoSalaminystoczononaotwartymmorzu,należy
podkreślić,iżtakipoglądstoiwsprzecznościztekstemHerodota.Wedługrelacjitegożowielebardziejpraw-
dopodobnejestnaszeujęcie–zgodnieznimGrecyprzyjęlinatarciePersównapozycjiobronnej,zeskrzydła-
miopartymiobrzegi.Takieubezpieczenieskrzydełzniezawodnymwojskowymwyczuciemprzyjmujetakże
Meurer,s.65,aletwierdzi,żebitwaodbyłasięwwąskiejcieśninie,którawrzeczywistościnieistnieje.
3Tj.błądkopistypolegającynanieświadomympowtórzeniupojedynczychliterlubcałychzdań–przyp.tłum.
11
