Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WiekXIXwobecbaroku.Dwiestronymedalu
23
Owamocnoskrótowa,alezarazemzaskakującownikliwadiagnoza
wybujałejdekoracyjnościsztukibarokowej,zaprezentowanawwykła-
dachgłoszonychprzezTaine’awparyskiejEcoledesBeaux-Artsodroku
1864,doczekałasięobszernegorozwinięciawVoyageenItalie,wydanej
przezniegowroku1866.Francuskifilozofpoświęciłproblematycesztuki
barokurozdziałownętrzuIlGesù,któryuznałzanajlepszyprzykład
flświątyniepokirestauracjikatolickiej,poruszającejwidzawspaniałością,
wzbudzającejwnimzachwytipociągającejróżnorodnościąform,aby
wtensposóbuczynićgojaknajbardziejpodatnymdochętnegoprzyjęcia
nauczaniaKościoła”.Realizacjitychzadańmiałsłużyćbardzowyszuka-
nyformalnie,ozdobny,aprzedewszystkimsilnieekspresyjnycharakter
aranżacjiwnętrzajezuickiejświątyni(osiągającynajwyższenatężenie
wmalowidłachsklepiennychGiovanniegoBattistyGaulliegoiwołtarzu
św.IgnacegoLoyoli),któryodpowiadałznakomicieformulekontrre-
formacyjnejflnowejreligijnościdostosowanejdoówczesnejkoncepcji
człowieka,poddającegosięwładaniutemperamentów[...]rozumiejącego
iakceptującegonaturalneinstynkty,ulegającegoemocjom,alezarazem
szukającegowswejsłabościsiłydodobregopostępowania”.Tainewy-
kazał,żeodwoływaniesiędosferyemocjonalnejodbiorcybyłometodą
znamiennądlajezuickiegoduszpasterstwaikierownictwaduchowego,
przypominającdziełaśw.IgnacegoLoyoliiLuisadeMoliny27.Nieulega
zatemwątpliwości,żerozumiałbarokjakostylrestaurationcatholique,
uprzedzająckoncepcjeWerneraWeisbacha28.Rozumiał,alejednak–nie
akceptował,krytykującbardzozdecydowaniegłoszenieprawdreligij-
nychzapomocąestetykigodnejflfabrykicukierków”29.
Taostatniaopiniakierujenasząuwagękuszczególnieważnemu
aspektowiTainowskiejkrytykibaroku,podnoszącejzeświecczeniesztuki
kontrreformacji,wynikającezjejprzesadnegodostosowaniadogustów
odbiorców.Taineuważałbowiem,żeczęstoflwistocieniemaonanic
chrześcijańskiegooprócztytułu;całeuczuciemistyczneiascetyczne
jestzniejwyłączone;jejMadonny,jejmęczennicy,jejwyznawcy,jej
Chrystusowie,apostołowiesątoprzepysznekwitnąceciała,ograni-
czonedożyciateraźniejszego;jejrajjestOlimpembogów[...]dobrze
żywionych,lubiącychruszaćczłonkami,sątamwielcy,silnimięsiści
[...].BezwątpieniaKościółchrzciwstosownejceremoniitenostatni
kwiatstarejmitologii;alejesttotylkochrzest,aniekiedyniemago[...];
podkatolickąpowłokąobyczaje,praktyka,serce,umysł–wszystkoto
27Taine(przyp.21),s.279–290.
28W.Weisbach,DerBarockalsKunstderGegenreformation,Berlin1921.
29Taine(przyp.21),s.285.
