Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modele
armii
29
Modelearmii
Ewolucjamodelusiłzbrojnychtrwanieprzerwanieodpoczątkuludzkości.
Pierwotniearmieplemiennebyłytworzoneprzezwszystkichzdolnychdo
noszeniabronimężczyzn(wojowników),choćoczywiścieniewszyscyza-
wszebraliudziałwkażdejwyprawie.Wkolejnychepokachwykształciłysię
armiepaństwowepochodzącezzaciąguprzymusowegolubdobrowolnego,
armieobywatelskietypumilicyjnego(republikarzymska,greckiepolis),stałe
ochotniczearmiezawodowe(późnarepublika,wczesnecesarstworzym-
skie),wojskaobronyterytorialnej(późnecesarstworzymskie-formacje
pograniczne),armieokresufeudalnego,wojskazaciężneipoborowepaństw
nowożytnych.
SpecyficznymwyjątkiemwEuropiebyłaSzwecja,wktórejutrzymano
powszechnyobowiązekwojskowyodczasówwczesnofeudalnycharmii
średniowiecza.SystemtenzostałskodyfikowanyzapanowaniaWazów
wformalnypobór6,oczywiścierealizowanywpraktycewodniesieniudo
ograniczonegoprocentupopulacji,zapewniającyjednaktemustosunkowo
biednemuisłabemudemograficzniepaństwuistotnypotencjałmilitarnyod
XVIw.ażdopoczątkówXVIIIstulecia,kiedytojegomocarstwowośćzła-
manazostałaprzezRosjęwbitwiepodPołtawąw1709r.7
Pobórmasowy,dotyczącyteoretyczniewszystkichpoddanychzdolnych
donoszeniabroni,wprowadziłyporazpierwszyPrusyzaFryderykaII.
Wpraktycejednakdoszeregówwcielanojedynieokreślonykontyngentpo-
borowych,zatosłużących25lat,conadawałowojskucharakterarmiiza-
wodowej.Pierwszyrzeczywistypobórpowszechnywprowadziłarewolucyjna
Francjaw1793r.,aleionanierozwinęłasystemuszkoleniarezerwwczasie
pokoju.Dopieropocząwszyodreformyarmiipruskiejzlat1808-1813
gen.GerhardavonScharnhorstaipotempodwrażeniemzwycięstworęża
pruskiegowwojnachBismarckazAustrią(1866)iFrancją(1870-1871),
zacząłupowszechniaćsięwEuropiemodelmasowejarmiiregularnej,
tzn.armiipoborowejopartejnapowszechnymobowiązkusłużbywojskowej,
realizowanymwramachstosunkowokrótkiejsłużbyzasadniczej,połączonej
zrozbudowanymsystememszkoleniarezerwistówiichmobilizacjiwrazie
wojny.ArmietegotypudominowałynapolachbitewIiIIwojnyświato-
wej.Tenmodelarmiiistniałtakżewwiększościpaństwkontynentalnych
wEuropiewokresiezimnejwojny.
6MichaelHoward,WarinEuropeanHistory,Oxford-NewYork:OxfordUniversityPress1989,
s.57-58.Wydaniepolskie:MichaelHoward,WojnawdziejachEuropy,tłum.TadeuszRybowski,
Wrocław:WydawnictwoZakładNarodowyim.Ossolińskich1990,s.89.
7Szerzejzob.WładysławA.Serczyk,Połtawa1709,Warszawa:WydawnictwoMON1982,s.203.
