Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Teorie
przyczynwojen
45
WojnąniesąjednostronneaktyprzemocydefiniowanejakoDużyciesił
zbrojnychprzeciwkocywilomprzezrząddanegopaństwalubprzezfor-
malniezorganizowanągrupę,któregoskutkiemjestśmierćconajmniej
25osóbrocznie.Liczbatanieobejmujepozasądowychzabójstwosóbuwię-
zionych”7.(Definicjatadobrzeopisujenp.masakręstoczniowcówwPolsce
napoleceniekomunistycznychwładzPRLw1970r.).
Teorieprzyczynwojen
Teoretycywyjaśniającyprzyczynywojenpodejmująpróbęodpowiedzina
pytania,dlaczegowojnazdarzasięwjednych,anieinnychokresach,po-
międzyjednymi,anieinnymipaństwamiorazjakiesąwarunkikonieczne
iwystarczającedojejwybuchu.Teorieprzyczynwojendzielisięwedług
poziomuanalizy:1)poziomnaturyludzkiej-osobowościprzywódców
-decydentów-indywidualnychjednostekludzkichiichpsychikioraz
ichwpływunadecyzjepaństwowe,zwłaszczawsytuacjachkryzysowych;
2)poziomnaturysystemupolitycznegopaństwa-procedurjegoprocesu
decyzyjnego,mechanizmóworganizacyjnych,biurokratycznychicharak-
teruspołeczeństwa;3)poziomnaturysystemumiędzynarodowego-głów-
neprzyczynywojenwywodzisięodanarchicznejnaturytegożsystemu8.
Niektóreteorieumiejscawiająprzyczynywojennawięcejniżjednym
poziomie.
Wśródteoriipierwszegotypuwyróżniasiębiologicznateoriawojny.Jej
zwolennicy(ThomasHobbes,JohannGottfriedvonHerder,JohnWilliam
Draper,WilliamMcDougall,RudolfSteinmetz,KarlWueleiWilliam
James)głosili,iżagresjaiwalkajestczęściąnaturyludzkiej.Instynktwalki
jestzaśprzyrodzonącechąludziizwierząt9.
Teoriąsystemowąjestzkoleinp.teoriaRobertaGilpina.Twierdzion,że
wskutekzróżnicowanegowzrostuposzczególnychpaństwdochodzido
stanunierównowagiikryzysusystemowego.Rozwiązaniekryzysunastę-
pujewwynikuwojnyiekspansjiterytorialnej,politycznejlubekonomicznej.
Dochodzidoniej,gdykorzyścizezmianyprzekrocząkosztyjejprzeprowa-
dzenia.Momenttakizwyklenastępuje,ponieważkosztyutrzymaniastatus
7JoakimKreutz,UCDPOne-sidedViolenceCodebook,wersja1.3,wrzesień2008,nr4,UCDP
UppsalaUniversity,s.2.
8Zob.KennethN.Waltz,Man,theStateandWar:ATheoreticalAnalysis,NewYork:Columbia
UniversityPress1959,s.263.
9LechWyszczelski,Teoriewojenneiichtwórcynaprzestrzenidziejów.Myślwojskowaodpowstania
dokońcalatosiemdziesiątychXXwieku,Warszawa:WydawnictwoNeriton2009,s.172-176.
