Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WOJNYIKONFLIKTYZBROJNE
46
quorosnąszybciejniżkosztyjegozmiany10.Podobnie,zgodniezteoriądłu-
giegocyklu,zbytnieDrozciągnięcie”zasobówpaństwadominującegopro-
wokujejegoupadek,azmianaprzywództwawświecienastępujewcyklach
mniejwięcejcostolat11.Wedługteoriiliberalnychprzyczynywojenleżą
wograniczeniachmechanizmówrynkowych,takichjaktaryfyikwoty,nato-
miastwzrostwspółzależnościpaństwzmniejszaprawdopodobieństwo
wojny.
Teoriepoziomupaństwawskazują,żezgodaspołecznaiwzględnydo-
brobytzmniejszająprawdopodobieństwowojny,różnicereligijneinacjona-
lizmzaśjezwiększają.Sytuacjawewnętrznamożemotywowaćwładzeielity
politycznedozainicjowaniawojnywceluzwiększeniaspoistościspołeczeń-
stwalubwzmocnieniawłasnejpozycji.Przywódcypolitycznidecydująsięna
wojnęztrzechpowodów:1)zachowująsięnieracjonalnie,aróżneuprze-
dzeniaprowadząichdolekceważeniakosztówwojen;2)czerpiąosobiste
korzyścizwojnyiniepłacąjejbezpośrednichkosztóworaz3)mogąopo-
wiedziećsięzawojnąwwynikukalkulacjiryzykaikosztówwojny,wówczas
wojnajestwyboremracjonalnym12.
WśródteoretykówniemieckichprzełomuXIXiXXw.odwołującychsię
donaturypaństwapopularnabyłateoriaprzemocy.Jejgłosicieleizwolen-
nicy(LeopoldvonRanke,EugenKarlDühring,ChristianFriedrichMaurer,
CarlSchmitt,HelmuthvonMoltkestarszy,ErichvonLudendorffiAdolf
Hitler)utrzymywali,przemoczbrojnajestgłównąsiłąnapędowąroz-
wojuludzkości,awalkaopanowanienadinnymipaństwamiwynikazsamej
istotypaństwa.Wojnyzaborczeuznawalizapożyteczneiwspółuczestni-
czącewDharmonijnymrozwojunarodu.”Wojnęjakotakązaśzanieod-
zownyinstrumentDporządkowaniaujawnionychsporów”.Dühringposunął
sięnawetdostwierdzenia,choćprzemocjestabsolutnymzłem,majednak
pochodzenieboskie13.
Bliskateoriiprzemocyjestetycznateoriawojny(GeorgeWilhelmFried-
richHegel,VictorCousin,MaxJähns,HeinrichvonTreitschke,Friedrich
Nietzscheiin.)gloryfikującaprzemoczbrojnąjakoźródłomęskichcnót
moralnych,eliminującesłabośćignuśność,akształtującesilnecharaktery14.
10
RobertGilpin,WarandChangeinWorldPolitics,NewYork-Cambridge:CambridgeUniversity
Press1981.
11
Zob.GeorgeModelski,TheLongCycleofGlobalPoliticsandtheNation-State,DComparative
StudiesinSocietyandHistory”1978,nr20,s.214-235.
12
JamesD.Fearon,RationalistExplanationofWar,DInternationalOrganisation”1995,t.49,
nr3,s.379-414.
13
Wyszczelski,Teoriewojenne,s.162-168.
14
Ibidem,s.176-183.