Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
23
dzonegodrogąadministracyjną(reglamentacja)24.Racjonowanieżywiołowe
polegałonatym,żegdydoskleputrafiałdeficytowytowar,byłsprzedawany
zreguływograniczonejilościczekającymnadostawę.Wymiarprzydziału
określanybyłkażdorazowowzależnościodistniejącejsytuacji.Mógłrobićto
sprzedawca(czasaminażądanieoczekującychnasprzedaż)lubjegozwierzch-
nicy.Regulowanowtensposóbilośćtowaru(wsztukachlubinnychmia-
rach),dojakiejzakupumiałjednorazowoprawokażdystojącywkolejce
klient(administracjagospodarcza,nietylkowPolsce,używaławówczas
określeniaDwjedneręce”).Dlategoteżwchwilachzałamanianarynkuwe-
wnętrznymwkolejkachstalinietylkodorośli,lecztakżezabieranodonich
dzieci.Każdaosobamiałabowiemszansęnazakuptowaruwprzydziałowej
ilości.Zbiegiemczasuwykształciłotogrupęzawodowychstaczykolejko-
wych,zastępującychludzi,którzyzewzględunainneobowiązkiniemogli
staćwkolejkachprzezdługiegodzinyczydni.
Racjonowanieżywiołowezewzględunaniedoskonałośćniemogłobyć
długotrwałe.Wramachtakichdziałańtrudnobyłowprowadzaćujednolico-
nezasadydladużychobszarówkraju.Niemożnabyłoteżuniemożliwić
klientomwielokrotnegozakupudeficytowychtowarów(wtymsamymbądź
innymsklepie).Niemógłistniećsprawnyicałościowymechanizmkontroli
wprowadzanychrozwiązań.Wzasadzieracjonowanieżywiołowewcałości
opierałosięnazaufaniudosprzedawców.Wreszcie-cochybanajbardziej
istotne-racjonowanieżywiołowebyłojednowymiaroweinieumożliwiało
specjalnegotraktowaniaokreślonychgrupodbiorców.Ztegopowodutrzeba
byłosięgaćdoracjonowaniaobardziejuporządkowanychzasadach-czyli
reglamentacji.Takitypracjonowaniaumożliwiałustalanieikontrolęwiel-
kościprzydziałów,ewentualnesubwencjonowaniespożyciaorazdostoso-
wywaniecendosiłynabywczejspołeczeństwa,aczęściowotakżewalkę
znadużyciami,zwłaszczarozwiniętąspekulacją25.
Reglamentacjabyłajednymznarzędzipolitykigospodarczejpaństwa.
Mogłamiećformępośrednią(rozdzielnictwo)lubbezpośrednią(kartki).
Celemrozdzielnictwabyłozapewnienieprzepływutowarówwkierunkupo-
żądanymprzezwładze.Swojeźródłamiałoonowgospodarcewojennej,któ-
retorozwiązaniasystemgospodarkirealnegosocjalizmuzaadaptowałna
własnyużytek.WPRLrozdzielnictwodotyczyłoprzedewszystkimpodsta-
wowychśrodkówprodukcjiiniektórychśrodkówkonsumpcji.Polegałoono
napodzialeichmiędzyregionyiplacówkihandlowe26.Oprzydzialemasy
towarowejdlakonkretnegowojewództwadecydowałyprzedewszystkim
kwestiepolityczne,anieekonomiczne.Stąduprzywilejowaniemetropolii
icentrówprzemysłowychkosztemregionówrolniczych.Cojednakważne-
24J.Kornai,Niedobórwgospodarce,s.550-551.
25Małaencyklopediaekonomiczna,PWE,Warszawa1974,s.682.
26Ibid.,s.711.
