Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
25
władzokreślonychgrupspołecznychczyzawodowych.KrzysztofHagemejer
pisałotakimtypiereglamentacji:DRedystrybucjaprzeztaką«adresowaną»
reglamentacjęwwieluwypadkachstajesięjednymzgłównychelementów
całegosystemusprawowaniawładzy-takprzezcentrum,jakiwszystkie
niższeszczeblehierarchii.Efektyredystrybucyjnetakiego«sterowaniazapo-
mocądeficytu»mogąbyćdośćsilne,zwłaszczagdypierwotnaredystrybucja
wzmacnianajestprzezinnerynkoweinierynkowemechanizmyalokacji”34.
Takjakjużpisałem,wczasiewojnyracjonowaniekartkowesłużyłoogra-
niczeniuspożycia,acozatymidzie-takżezmniejszeniuprodukcjidóbr
konsumpcyjnych.Dziękitemuczęśćdochodu,siłyroboczejisurowców
możnabyłoprzesunąćnapotrzebygospodarkiwojennej35.Oilewczasie
wojnyracjonowaniereglamentacyjnepowinnobyćutrzymywanestale,otyle
wokresachpokojowychpowinnobyćonolikwidowanejakorozwiązanie
ocharakterzenadzwyczajnym.Systemreglamentacjiwwarunkachpowojen-
nychmógłjednaktakżesłużyćprzygotowaniuspołeczeństwadopłynnego
przejściadofunkcjonowaniawwarunkachpokojowych.Przyczyniłsiędo
ugruntowaniaprzekonaniaostabilnościsystemuzaopatrzeniaiwykluczenia
koniecznościrobieniazapasów.Wefekciezapobiegałpanikomsklepowym
ibędącychichkonsekwencjompodwyżkomcen36.
Reglamentacjasłużyłatakżepowstrzymywaniuhiperinflacji(np.wywo-
łanejzmniejszonąpodażąwczasiewojny).Wtakimwypadkuzmniejszenie
podażypowodowałobowiemniewzrostcen(jakwprzypadkusystemuryn-
kowego),alezmniejszenieprzydziałów37.Reglamentacjabyławięcnarzę-
dziempolitykigospodarczejszerszejniżodnoszącejsiętylkodosfery
aprowizacji.Pozwalałautrzymywaćwzględnąrównowagęnarynku.
Takjakwspomniałem,reglamentacjastanowiłarodzajadministracyjnego
systemuorganizacjisprzedażynałożonegonaukładstosunkówrynkowych.
Byławięcbezpośredniąingerencjąpaństwawzasadypodziału.Zregułysię-
ganodoniejwówczas,gdyzawodziłylubbyłyniemożliwedowprowadzenia
innemechanizmyrozwiązywaniaproblemówznierównowagąrynkową38.
Teoretycznieroląpaństwawtakimwypadkubyłostworzeniesystemu,który
miałprzedewszystkimumożliwićsprawiedliwydostępdoreglamentowa-
nychdóbr.DSprawiedliwość”dostępuokreślałopaństwonapodstawiewielu
kryteriów-ekonomicznych,medycznych,atakżepolitycznychimilitarnych.
34K.Hagemejer,Ekonomiczneispołecznefunkcjereglamentacji,s.39-48.
35E.Iwaszkiewicz,Racjonowanieśrodków,s.1.
36Ibid.,s.2.
37M.Kalecki,Uwagioracjonowaniuisystemiecen,w:idem,Dzieła,t.3:Socjalizm.Funkcjonowanie
iwieloletnieplanowanie,red.J.Osiatyński,PWE,Warszawa1982,s.32.
38ArchiwumAktNowych(dalej:AAN),InstytutRynkuWewnętrznegoiKonsumpcji(da-
lej:IRWiK)318,A.Kantecki,Uwarunkowaniaiskutkireglamentacjiwsferzefunkcjonowania
gospodarkinarodowej,w:Społeczneiekonomiczneskutkireglamentacjiorazwarunkiisposo-
byodchodzeniaodniej,red.E.Budzich,Warszawa1983,k.47.
