Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
582
ROZDZIAŁ24
Korzeń:budowairozwój
się,żeaż33%globalnejrocznejproduktywnościnetto
wekosystemachlądowychprzypadanatworzeniedrob-
nychkorzeni.Delikatnarównowagapomiędzysystemem
korzeniowymapędowymmożezostaćnaruszonapodczas
zabiegówpielęgnacyjnych,np.przesadzania.Wtedy,mimo
zachowanianależytejostrożności,większośćdrobnychko-
rzenizostajeoderwanaodroślinyipozostajewglebie.Po-
mocnewprzywróceniuodpowiedniejwielkościsystemu
korzeniowegomożeokazaćsięprzycięciepędów.Zkolei
sposobemnauniknięcieuszkodzeńkorzenipodczasprze-
sadzania,jestprzenoszeniedoodpowiedniowiększego
pojemnikacałegosystemukorzeniowegowrazbryłąziemi.
Pochodzenieiwzrosttkanek
pierwotnych
Wzrostnadługośćwiększościkorzenijestprocesemcią-
głym,któryzostajezahamowanydopierowniekorzystnych
warunkach,takichjaksilnasuszaczyniskatemperatura.
Korzeniewglebierosnąwmiejscachonajmniejszymopo-
rzemechanicznym,np.wprzestrzeniachpozostawionych
przezkorzenie,którejużobumarły.
Wierzchołekkorzeniapokrywa
wytwarzającaśluzczapeczkakorzeniowa
Ochronęmechanicznąwierzchołkakorzeniazapew-
niaczapeczkakorzeniowa,którazbudowanajestzko-
mórekmiękiszowych.Czapeczkatworzyjakbykołpak
ochronnydlaznajdującegosiępodniąmerystemuwierz-
chołkowego,adodatkowojejkomórkiwydzielająśluzy
(silnieuwodnionepolisacharydy)ułatwiającepenetrację
glebyprzezkorzeń(ryc.24.3-24.6).Komórkiwydziela-
jąceśluzyrozmieszczonesąnabrzegachczapeczkiina-
zywanekomórkamigranicznymi(ryc.24.4).Podczas
wzrostukorzeni,komórkitesąuwalnianedogleby,gdzie
mogąpozostawaćżywenawetprzezkilkatygodni.Wtym
czasieprzechodzązmianywekspresjigenówizaczynają
produkowaćiwydzielaćspecyficznebiałka,zupełnieod-
mienneodtychwytwarzanychwczapeczcekorzeniowej.
Wmiejscezłuszczonychkomórekgranicznychmerystem
wierzchołkowydostarczawciążnowekomórkiróżnicu-
jącesięwmiękiszczapeczki.Liczbakomórekgranicznych
uwalnianychkażdegodniaróżnisięwzależnościodro-
dzinydojakiejnależyroślina.Naprzykładutytoniu(ro-
dzinaSolanaceae)uwalnianychjestzaledwie10komórek
granicznychdziennie,podczasgdyubawełny(rodzina
Malvaceae)nawet10000.Komórkigraniczneiprodukty
ichmetabolizmumogąstanowićdo98%masymateriału
bogategowwęgiel,któryjestuwalnianydoglebywpo-
staciwydzielinkorzeniowych.Wobecrosnącegopoziomu
dwutlenkuwęglawatmosferzeizwiązanychztymzmian
klimatycznych,określenieznaczeniaglebywsekwestracji
węglajestniezwykleistotne.
Komórkomgranicznymiichwydzielinomprzypisuje
sięwielefunkcji,m.in.zapewnienieścisłegokontaktuko-
rzeniazglebąiudziałwpobieraniuzniejsubstancjimi-
neralnych,ochronęmerystemuwierzchołkowegoprzed
infekcjamiiwysychaniem(desykacją)orazuczestniczenie
winterakcjachmiędzykorzeniemabakteriamiglebowymi.
Uważasięrównież,żekomórkigranicznemogądziałać
podobniedołożyskkulkowych,tzn.zmniejszaćtarciemię-
dzyglebąakorzeniem,wczasiejegowzrostu.
Znaczenieczapeczkikorzeniowejdalekowykracza
pozaochronęmerystemuwierzchołkowegoiułatwianie
wzrostukorzeniwglebie.Obecnie,czapeczkatraktowana
jestjakonwielofunkcyjnamolekularnastacjaprzekaźni-
kowa”
,którejkomórkiodbierają,przetwarzająiprzekazują
sygnałydomerystemuistrefywydłużaniakorzenia,atym
samymkontrolująkierunekwzrostutegoorganu.Komórki
receptoroweczapeczkiznajdująsięwjejcentralnejczęści,
Korzeń
boczny
Korzeńboczny
Wyłaniającysię
korzeńboczny
Czapeczka
korzeniowa
Włośniki
korzeniowe
Otoczka
śluzowa
Ryc.24.3.Korzeńroślinydwuliściennejwłaściwej
Fragmentkorzeniaroślinydwuliściennejwłaściwejzwidoczną
czapeczkąkorzeniowąorazmiejscamitworzeniawłośników(blisko
wierzchołka)ikorzenibocznych,któreróżnicująsięgłębokowtkan-
kachkorzeniamacierzystego.Nowewłośnikipowstająponiżejstrefy
wydłużania,zastępującstare,któreulegajązłuszczeniu.Wierzchołek
korzeniaokrywaotoczkaśluzowa,któraułatwiawzrostwglebie
