Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tetyzującychmRNA.Niektóreczynnikitranskrypcyjnemogąpowodowaćre-
organizacjęstrukturychromatynyjądrakomórkowegowtakisposób,żejestona
stalełatwiejdostępnadlatychenzymów,alboułatwiaćprzekształcaniepierwotnego
mRNAwostatecznącząsteczkęmRNA.Czynnikitranskrypcyjnewpływająteżna
syntezęrRNA–składnikarybosomów,oraztRNA–transporteraaminokwasów.
IlośćtRNAjestwówczasodpowiedniadoilościpowstałegomRNA,cousprawnia
processyntezybiałka.
Wśródczynnikówtranskrypcyjnychszczególnąrolęodgrywająonkogeny.Są
tobiałkasterującewzrostemipodziałamikomórek.Procesytetrwająprzezcałe
życieorganizmu.Ichniekontrolowanyprzebiegwstanachpatologicznychmoże
prowadzićdopowstawanianowotworów.Genysterującesynteząonkogenów
nazywasięprotoonkogenami.Stosunkowonajlepiejzostałapoznanaczynność
dwóchbiałek,zwanychFosiJun.Powstająonewwynikudziałaniaprotoonkogenów
c-fosic-jun.BiałkaFosiJunwchodząwskładwiększegokompleksu–białka
aktywującego1(activatorprotein1–AP-1).BiałkoAP-1przyłączasiędo
swoistegomiejscawcząsteczceDNA,ospecjalnejsekwencjinukleotydów,
iwpływanaekspresjęwielugenów,niekiedyoodległymumiejscowieniu.
Wwynikudziałaniaczynnikówtranskrypcyjnychzostajeprzyspieszonasynteza
białekstrukturalnychifunkcjonalnychkomórki.Wkomórkachnerwowychdobiałek
tychzaliczasięreceptoryikanałyjonowe,enzymysyntetyzująceirozkładające
przekaźnikiorazprekursoryneuropeptydów,atakżeelementycytoszkieletu.
Wgruczołachwydzielaniawewnętrznegoczynnikitranskrypcyjnenasilająsyntezę
hormonów.Razuruchomionymechanizmekspresjigenówmożedziałaćdłużejniż
czynnik,któryspowodowałjegodziałanie.ZwiększonazawartośćbiałkaFos
wkomórkachnerwowychwystępujewstanachpobudzeniatychkomórek,naprzykład
wneuronachhipokampapoindukowaniuwnichstanudługotrwałegowzmocnienia
synaptycznego(patrzs.489).Czynnikitranskrypcyjnezkoleisąaktywowaneprzez
przekaźnikiwtórne,czynnikiwzrostuihormony,atakżeprzezjonywapnia.
Naekspresjęgenówwpływająm.in.hormonyobudowiesteroidowej(np.
wydzielaneprzezkoręnadnerczylubhormonypłciowe).Steroidywnikajądo
wnętrzakomórki,gdziełącząsięzeswoistymireceptoramiwewnątrzkomórkowymi.
Zespółsteroid–receptorwchodzinastępniedojądrakomórkiitudziałanaDNA.
Naprzykładglikokortykosteroidy–hormonykorynadnerczy,stymulująwprzy-
sadcesyntezęhormonuwzrostu,ahamująsyntezęproopiomelanokortyny–
prekursorawieluhormonów,m.in.hormonuadrenokortykotropowego(ACTH)
iendorfin.Mechanizmtenodgrywaważnąrolęwregulacjiwydzielaniatych
hormonówwstaniestresu,zwłaszczachronicznego.
Dziedziczeniecech
Wkomórkachkażdegogatunkuzwierzątiroślinwystępujecharakterystyczny,
gatunkowoswoistyzestawgenówzwanygenomem.Zespółwszystkichgenów
danegoorganizmunazywasięgenotypem,zespółzaścech(anatomicznych,
fizjologicznych,behawioralnych,psychicznychitp.)określanychprzeztengenotyp
51
