Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wprowadzenie:podmiotowesprawstwoistruktura
17
Widaćzatem,żesocjologiajestdyscypliną,wktórejistniejąsprzeczności
inieporozumieniazwiązanezkwestiamisubstancjalnymi,metodologiczny-
miiteoretycznymi.Przykładowomożnapowiedzieć,żepodziały:nciągłość-
-zmiana”
,ndziałanie-zachowanie”
,anawetnilość-jakość”inrozumienie-
-wyjaśnianie”todychotomiemartwewrozważaniachteoretycznychwobec
tych,któresąwciążbardzoaktualne(iwciążomawiane),np.nmikro-makro”
,
nsubiektywizm-obiektywizm”lubnpodmiotowesprawstwo-struktura”
.Zko-
leipodziałnanmotywy-przyczyny”bardzozgrabnieujmujeGiddens(2001:
123-126),rozróżniająccele/intencje,powody/motywyiprzyczynydziałań.
Działaniaceloweopierająsięnawykorzystywaniuwiedzywceluosiągnię-
ciaokreślonychrezultatów(podobniejakdziałaniaintencjonalnesąmoni-
torowaneprzezjednostkę).Natomiastnpowody”
,jakopodstawowezasady
działaniamonitorowaneprzezpodmiotydziałające,dotycząracjonalizacji
działań,czylirefleksyjnegowyjaśnieniawłasnychzachowańpodmiotów
działających.Odróżniająsięoneodnprzyczyn”owymnmyślowym”ikon-
tekstualnympodejściem,toznaczy,żen[...]autorzy,którzyobstająprzypo-
tencjaleprzyczynowympowodów,poszukująsposobunawykazanieichod-
rębności(jakozdarzeń)odzachowań,doktórychsięodnoszą”(ibidem:127)
bezodwołaniadosytuacji,wktórejowedziałanianastępują.Autoruznaje,że
dualizmnpowody-przyczyny”zamieniłbynanprzyczynowośćpodmiotową”
(analizapodmiotowegomonitorowaniadziałań)iprzyczynowośćzdarzeń
(determinizmopartynaredukcjidziałańdozdarzeń).
Wistocietoprzedewszystkimstanowiskowobecdualizmu:podmiotowe
sprawstwovsstrukturamawpływnałączenieibyćmożenawetpodpewny-
miwzględami-kumulacjęteoriiiperspektywsocjologicznych.
TrawestującAnthony’egoGiddensaiJonathanaTurnera(1987)warto
przypomnieć,żeteoriesocjologicznesąciągletrudnymdoogarnięciainte-
lektualnymfermentem,alepoprzezdywersyfikacjęgrupteoriinajbardziej
widaćdualizmyipodziałyontologiczno-metodologiczne.Podziałydualne
sąnietylkoupraszczające,aleteżpomocne,ponieważdziękinimmożna
opracowaćwielepropozycjiinterpretacji,analizidalszychsyntez.Przykła-
dowo,JamesColemanwFoundationsofSocialTeory(1990)podejmuje
próbęprzezwyciężaniaowychnajważniejszychpodziałówsocjologicznych,
ajegoteoriajestpunktemwyjścianietylkodlateoriiracjonalnegowyboru/
działania,aletakżeekonomistówisocjologówekonomicznych(oteoriiCo-
lemanapiszęwosobnymrozdziale).
Głównymproblememteoriiklasycznychiwspółczesnychwydajesię
kwestiaontologiispołecznej:zewzględunarozróżnieniewpodejściudo
podmiotowegodziałaniaistrukturyspołecznejmożnapowiedzieć,że
zjednejstronymamydoczynieniazteoriamiinterakcyjno-hermeneu-
tyczno-etnometodologicznymi(wktórychkładziesięnacisknadziałanie
podmiotowe),azdrugiej—zopozycyjnymiteoriamistrukturalistyczno-
