Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Byćidziałaćwspołeczeństwie
-funkcjonalistycznymi,wktórychgłównąrolępełnistruktura.Początkowo
wXIXwiekudominowaławłaśnietaostatniaperspektywa,m.in.Durkhei-
mowskisocjologizmmiałodróżniaćdziedzinęsocjologiiodinnychnauk.
Jednakżeniezapominanoopodmiocie.WczasachDurkheimamyślGa-
brielaTarde’a(1904),któryzwróciłuwagęnajednostkiiichindywidualne
przeżycia,niebyłapopularna,alejednakwartotuprzywołaćtegosocjologa,
jakoprekursora-późniejdocenionegownaukachspołecznych-metodolo-
gicznegoindywidualizmu.Itakkolejneperspektywyteoretyczneprzyjmują
zapodstawęstrukturę,gdzieinstytucjeinormyokreślajądziałaniajednostek
wspołeczeństwiealbopodmiotowesprawstwo,któreopierasięnawolicjo-
nalnychdziałaniachpodmiotówzdolnychdozmianyspołecznejikształto-
waniastruktury,zktórejwyrastająiwktórejdziałają5.PodkoniecXXina
początkuXXIwiekusocjologowiecorazczęściejpróbowalipogodzićzesobą
tedwa,napierwszyrzutokazupełniesprzecznepodejścia.Ambicjąteorety-
kównaukspołecznychjest(równieżobecnie)próbaprzezwyciężenia(oba-
lenia)dualizmówwsocjologii(por.Alexander1987a,1988;Archer2003;
Cichocki2003;Giddens2001[1976],2003[1984];Sztompka1989,1994).
1.2.Mikroversusmakroiinnerozbieżnościwsocjologii
Teoretycznadebata,dotyczącapodmiotowegosprawstwaorazrolistruk-
turyograniczającejiokreślającejdziałaniaspołeczne,opierasię-najprościej
rzeczujmując-napostrzeganiurelacjimiędzyjednostkamiapoziomemma-
krostrukturalnym.Opisująctenteoretyczno-epistemologicznyproblem,moż-
nazwrócićuwagęnadwagłównestanowiskasocjologów.Popierwsze,założe-
niemetodologicznegoindywidualizmukwestionujetraktowaniestrukturjako
determinanty,ponieważwtymnurciedominujepogląd,żetojednostkikreują
światwokółsiebie.Niektórzyreprezentancitegosposobumyśleniatwierdzą,
żestrukturywcalenieistnieją,asąjedyniejednostki,któretworząpewne-
gorodzajuumowyiograniczeniadlainnych(np.teoriaHomansalubteorie
racjonalnegodziałania).Podrugie,założenieprzeciwnepierwszemukładzie
nacisknastruktury,którenakładająograniczenianadziałaniajednostkowe
iwłaściwieuniemożliwiająautonomicznośćpodmiotudziałającego.Ztego
punktuwidzenia,jednostkiniemająwłasnejnmocydziałania”pozaobrębem
5
Wyjątkiemjestnp.pracazbiorowapodredakcjąRobertaParkaiErnestaBurgessapt.
IntroductiontotheScienceofSociety(zewzględunakolorokładkinazwananGreenBible”),
wydanaw1921roku(polskiewydanie1926).Pierwszepokoleniesocjologówamerykańskich
(ParkiBurgess)traktowałosocjologięjakokluczowąnaukęteoretycznąpomiędzyokreślo-
nymiodłamamininterpretatywnchdziedzin”(etnologii,archeologii,antropologii)aróżnymi
nstosowanyminaukamispołecznymi”(edukacja,ekonomia,naukipolityczne).
